مدیران و کارگزاران بخش عمومی در هر جامعه ای علاوه بر ضوابط و معیارهای دیوانسالارانه به منشور یا مجموعه ای از رهنمودها و معیارهای اخلاقی، ارزشی نیاز دارند که آن ها را در اقدامات و تصمیم گیریشان یاری رساند و هر گاه در موضوعی دچار تردید می شوند، گمان آن ها را به یقین مبدل سازد. مسلماً هر فردی از اعضای سازمان های بخش عمومی دارای ارزش های خاص خود می باشد که در انجام وظایف و فعالیت های وی اثرگذار است، اما لزوماً این ارزش ها بین همه ی اعضا ی سازمان یکسان نبوده و جنبه ی مشترک ندارد. بنابراین برای ایجاد هماهنگی و وحدت رویه در حرکت به سوی یک مطلوب جمعی و عمومی از سوی کارگزاران بخش دولتی باید معیارهای اخلاقی و ارزشی به صورت منظم در اختیار همه آنان قرار گیرد و به نوعی در آنان درونی شود تا همچون سوگندنامه بقراط که اخلاق حرفه ای پزشکان را شکل می دهد، مدیران و کارکنان بخش عمومی نیز از سرمشق ها و رهنمودهای اخلاقی و ارزشی مشترکی بهره گیرند. منشور اخلاقیات مجموعه رهنمودهایی است که عملکرد و اقدامات صحیح کارگزاران دولتی را به صورتی شفاف مشخص ساخته و معیارهایی برای تصمیم گیری و انتخاب در اختیار آنان قرار می دهد(الوانی،1377). منشور اخلاقیات نوعی تعهد فردی، سازمانی، حرفه ای و معنوی است که افراد در جامعه و محیط کار و در طول دوران شغلی و حرفه ای خود به آن متعهد می گردند، این موضوع دارای ابعاد فلسفی روانی و قانونی بوده و مهم تر از همه محوریت اصلی و اساسی آن اخلاق است(خنیفر، زروندی، 129:1388).

منشور اخلاقیات دستورالعملی رسمی است که در آن ارزش ها و قواعد اخلاقی اساسی مورد انتظار از افراد (در سازمان، در دین، در خانواده و …) به صورت مشخص بیان می شود و به صورت پوستر(بروشور)، لایحه، قواعد در برابر آن ها و سایرین قرار گرفته و به طور مستقیم و مشخص رفتار های افراد را هدایت می کند. منشور اخلاقیات سندی است حاوی معیارهای اخلاقی- ارزشی که برای هماهنگی و وحدت رویه و روش در بین کارگزاران سازمان تدوین می شود و آنان را در رفتار و عملکردهایشان به سوی آرمان های ارزشی سازمان هدایت می کند(امیرکبیری، داروئیان،85:1390).

در جایی دیگر آمده است مراد ازکد یا منشور اخلاقی تحلیل تعهدات اخلاقی بنگاه در قبال حقوق محیط داخلی و خارجی است که بر حسب اولویت در عناصر آن به صورت دقیق، روشن و نظام یافته تدوین می شود. گفته اند منشور اخلاقی سازمان بیانیه ای شامل خط مشی ها، اصول و مقرراتی است که رفتارها را هدایت می کند(قراملکی،140:1388). برای تدوین منشور اخلاقی زمینه های بین المللی و جهانی وجود دارد که حاوی اصول پایه ای هستند. این اصول روی هم رفته حاوی نکاتی است که با شش دسته از صاحبان سنتی بنگاه ها شامل؛ مشتریان، کارکنان، سرمایه گذاران، رقیبان، تأمین کنندگان و عامه مردم مرتبط است.

برای سازمان هایی که می خواهند اصول اخلاقی خود را سنجیده یا اصول جدیدی معین کنند، معیارهای جهانی کسب و کار وجود دارد که عصاره اصول راهنمای شرکت های بزرگ جهانی است. این اصول به هشت دسته تقسیم شده اند که عبارتند از:

1.اصل امانت، 2. اصل مالکیت، 3. اصل اعتبار و اعتماد، 4. اصل شفافیت، 5. اصل منزلت، 6. اصل انصاف، 7. اصل شهروندی، 8. اصل حساسیت متقابل(خنیفر، ارزوندی،1388: 119-118).

اما کارایی و اثر بخشی منشور اخلاقی بنگاه مرهون وجود ویژگی های خاصی در آن است:

• منشور اخلاقی باید کامل باشد. منشورهای ناقص علاوه بر همه ایرادها و رخنه ها سبب مقاومت افراد در عملی کردن آن می گردد. کمال منشور در گرو جامعیت و فراگیری آن نسبت به حقوق همه ی افراد، نهادها و امور ذی ربط است.
• منشور اخلاقی باید قابل تحقق، عملی و قابل اجرا باشد. آرمان گرایی سبب می شود که به جای قواعد کاربردی، شعارهای زیبا و غیرقابل تحقق به میان آید.
• منشور باید بر ملاک نهایی اخلاق به گونه ای مبتنی باشد که ارزش ذاتی و اصالت آن را حفظ کند.
• مهم ترین خصیصه منشور کارآمد، عاری بودن از هرگونه ابهام است.
• ویژگی دیگر منشور اخلاق، ترتیب منطقی در بیان تعهدات و مسئولیت هاست.

سازگاری درونی منشور از دیگر ویژگی های آن است. منشور اخلاقی به صورت یک نظام ارائه می گردد و مهم ترین خصلت هر نظامی برخورداری مجموعه عناصر از ارتباط و سازگاری است(محمدی فیروز،1388: 44-42).

پس از تعریف اخلاق، حرفه و تحلیلی مفهوم اخلاق حرفه ای دانستیم که اخلاق حرفه ای، آداب و ویژگی های افراد حرفه ای نیست، بلکه شاخه ای از اخلاق کاربردی در قلمرو حرفه بود. اینک جای دارد به بررسی اخلاق در حرفه معلمی بپردازیم:

پذیرفتن هر نقشی، مسئولیت هایی به دنبال دارد و ایفای این مسئولیت ها، جنبه اخلاقی بسیاری دارد که باید به آن ها توجه کرد. هر نقشی مستلزم آموزش های گسترده ای است که معمولاً در نهادهای دانشگاهی صورت می گیرد. این آموزش ها شامل اجزای فکری پیچیده ای مثل تسلط بر حجم زیادی از دانش نظری است. از طرفی، هر نقشی ارائه کننده خدمات مهمی برای جامعه است. پس هر نقش  را می توان حرفه ای نامید که مسئولیت های خاصی به همراه دارد. اصولاً صاحبان حرفه، تجارب خاصی دارند. جامعه برای دریافت خدمات آنان، به کاربرد مسئولانه این تجارب و معلومات متکی است. برخورداری از دانش، قدرت و اختیار زیادی به صاحب حرفه می بخشد. این قدرت و اختیار اگر بدون رعایت جنبه های اخلاقی به کاربرده شود، خطر استفاده نامناسب را در درون خود دارد(بیروتی، باقری،117:1387).

اخلاق شغلی مسئولیت های اخلاقی فرد از حیث شغل است. اخلاق شغلی از طرفی مانند اخلاق فردی بر مسئولیت افراد به عنوان شخص حقیقی تأکید دارد، از طرف دیگر برخلاف اخلاق فردی عنوان برخاسته از شغل را نیز در مسئولیت های اخلاقی لحاظ می کند(قراملکی،172:1383). هر شغلی به اقتضای حرفه ای، مسئولیت های اخلاقی خاصی می آفریند. افراد در شغل های مختلف با مسائل گوناگون اخلاقی مواجه هستند. معلمی هم در درجه اول یک حرفه است و شبیه تمام مشاغلی که در جامعه تحت عناوین مختلف مانند مشاغل تجاری، معماری، کشاورزی، کارگری و…وجود دارد، با مسائل اخلاقی خاصی روبرو است. اما این اولین و تنها وجه اشتراک این حرفه با سایر حرفه هاست و اگر علاوه بر این بخواهیم صفت های دیگری غیر از حرفه ای بودن را بر آن بیفزاییم خواهیم دید که کم تر می توان به اشتراکاتی دست یافت که بتوان آن را با سایر حرفه ها مقایسه کرد و دلیل این امر نیز ویژگی خاص معلمی است و آن هم ریشه در یک محور اساسی دارد چرا که در کار معلمی انسان محور فعالیت است، در این وادی هم مؤثر و هم متأثر هر دو انسان هستند و اهمیت این حرفه و وجه تمایز آن در این مسأله نهفته است. به زعم رملی و هرلیهای اخلاق، بیان کننده ی باورهای یک گروه حرفه ای در مورد این است که چه چیزی درست و مرتبط با استانداردهای همان حرفه است. هر یک از حرفه های مرتبط با انسان، حوزه ها و ابعاد مختلفی دارد که برخی مشترک و برخی دیگر مختص آن حرفه هستند( رملی و هرلیهای،2005 به نقل ازکیانی و همکاران،81:1387). اگرچه توجه به اخلاق در حرفه ی معلمی مانند اغلب حرفه های مرتبط با انسان لازم است اما در این حرفه توجه به اخلاقیات از اهمیت بیشتری برخوردار است و آن هم به دلیل نقش حساس معلم در تربیت و انسان سازی است. از نظر کامپبل قلمرو اخلاق در تدریس به عنوان یک حرفه اخلاقی، در زمره ابعاد مثبت و غیرقابل انکار آن حرفه می باشد. این بعد به دلیل اهمیت بالایش و به دلیل آنکه با دنیای تعلیم و تربیت پیوندی ناگسستنی دارد، علاقه و ذهن اندیشمندان، محققان و کارشناسان را به خود معطوف نموده است(کامپبل20008، به نقل از عزیزی،177:1389). در حرفه ی تدریس، بر خلاف مشاغل دیگر مثل وکالت یا طبابت تقریباً تمام تصمیم های مهم مبتنی بر اخلاق و ملاحظات اخلاقی است و نه صرفاً فنی. کار معتقد است که معلم با سؤال های عمیق درباره اهداف اخلاقی و اهداف حیات انسان سروکار دارد. وی با ظرافت به حضور اخلاق در عمل توجه کرده است و تمایز مهمی را میان اعمال تربیتی و اعمال فنی متذکر شده است: «در گستره مسائل عملی، دسته ای از آن ها فقط به دانش متکی است( مثل نگهداری ماشین) و از ملاحظات اخلاقی مبراست، اما در تعلیم و تربیت هم مسائل فنی و هم مسائل اخلاقی مورد توجه است.» از نظر او مباحث نظری در تعلیم و تربیت، با اخلاق و داوری ها و ارزیابی های اخلاقی رابطه ای تنگاتنگ دارد. او معتقد است که تعلیم و تربیت همواره با خطر فن گرایی مواجه بوده است، در حالی که او تدریس را در حوزه استدلال اخلاقی می داند، زیرا معلم در میدان عمل و در مواجهه با موقعیت های مختلف با توجه به هدفمندی کارش دست به انتخاب می زند(کار به نقل از باقری، ایروانی، 1380: 132-127).

در همین رابطه کلارک معتقد است که تدریس بیش از آنکه تلاشی شیوه مند و فنی باشد یک تکنیک اخلاقی است. او اضافه می کند که موضوعات اخلاقی در تدریس همیشه مطرح بوده و از ارزش ذاتی برخوردارند. از نظر او تدریسی که متضمن مسئولیت اخلاقی است، کاری مشکل، پیچیده و گاهی اوقات نیز پرزحمت است که کسی هم قدر آن را نمی داند(کلارک، 1990: به نقل از عزیزی،177:1389).

با توجه به این مهم معلمان به عنوان  یکی از مهم ترین عوامل در فرایند تعلیم و تربیت نیاز به آشنایی با موارد اخلاقی در این حرفه دارند، و این آشنایی می تواند به آن ها در ارزیابی از این موارد و حل مسائل و معضلات اخلاقی کمک نماید و این چیزی جز غایت  و هدف اخلاق حرفه ای نیست. هر فرد در یک حرفه یک شأن حرفه ای دارد که جایگاه فرد را در حرفه اش نشان می دهد و افراد با هویت های حرفه ای خاص خودشان دارای روابط حرفه ای با یکدیگر نیز هستند، که سازمان دهی این رفتارهای ارتباطی حرفه ای، بر عهده اخلاق حرفه ای است. بدین معنا که در یک حرفه نحوه ی عملکرد افراد در سطوح مختلف آن سازمان، هویت حرفه ای آن ها را تشکیل می دهد(عاملی،121:1388).

معلمان نیز به عنوان یکی از افراد حرفه ای در جامعه ی ایران دارای هویتی حرفه ای و به تبع آن دارای روابطی حرفه ای با دیگران هستند. در یک دید جامع شاید بتوان افراد و گروه هایی را که یک معلم با آن ها در ارتباط است و باید در قبال آن ها پاسخگو باشد به چند گروه تقسیم نمود:

شخص معلم: اصول اخلاق حرفه ای معلم در ارتباط با خود، به ارتباط درونی معلم با خودش ناظر است و می تواند در کیفیت ارتباط با دیگران نیز تأثیر بسزایی داشته باشد. معلم به عنوان یک شخص حرفه ای باید اصول خاصی را در ارتباط با خودش مد نظر داشته باشد برای مثال می توان به حفظ منزلت خود، مسئولیت پذیری، حرفه گرایی و توجه به مصلحت حرفه ای، صبر و تحمل و … اشاره نمود.

دانش آموزان: مهم ترین گروهی که معلمان با آن ها در ارتباطند و در مقابل تربیت صحیح آن ها رسالتی سنگین برعهده دارند دانش آموزانند. بنا بر تعبیر قرآن مهم ترین امانتی که خدواند بر دوش انسان نهاده، قابلیت تکامل به صورت نامحدود، آمیخته با اراده و اختیار و رسیدن به مقام انسان کامل و بنده خاص خداونداست، که آسمان  ها و زمین و کوهها از حمل آن سر برتافتند(علی بابایی،636:1384). معلمان با پذیرفتن و تصدی این حرفه رسالت سنگین تربیت بشر و رساندن آن ها به مقام انسان کامل را بر عهده گرفته اند. دانش آموزان به عنوان مهم ترین امانت های جامعه در دست معلمان هستند. کودکان و نوجوانانی که مربیان به تربیت آن ها می پردازند امانت هایی بس گرانبها هستند که خیانت در تربیت آن ها گناهی بس بزرگ و مستمر است. چراکه شقاوت و سعادت نسل های بعد مرهون معلم است و اگر امانت دار نباشد و در آن خیانت کند، نسلی را به مخاطره افکنده است و اگر هم امانت دار باشد ثواب نسل های پیاپی برای اوست. قرآن مفسد فی الارض را یهلک الحرث و و النسل می داند: «و چون برگردد (یا ریاستی یابد) کوشش می کند که در زمین فساد نماید و کشت و نسل را نابود نماید.»(مظاهری،32:1389).

همکاران: یکی از گروه های دیگری که معلم با آنان در ارتباط است و باید حقوقی را در ارتباط با آنان رعایت نماید همکاران می باشند. معلمین در داخل و خارج محیط آموزشی با همکاران خود ارتباط دارند که در این ارتباط باید ملاحظات اخلاقی و حرفه ای را رعایت نمایند.

[1]Remley & Herlihy

[2]Campbell

[3]Carr

[4]Clark

[5]سوره احزاب، آیه 73

[6]سوره بقره، آیه205

مبحث اخلاقیات سازمانی و حرفه ای امروزه نقش پراهمیتی را در جهان و حوزه سازمان یافته است. به گونه ای که اخلاقیات و مباحث مربوط به آن همچون عدالت، انصاف، تعهد و حقوق فردی و سازمانی نقش پررنگ و مهمی یافته است. بنابراین مدیران و کارکنان سازمان ها برای ایفای امور سازمانی خود افزون بر معیارهای سازمانی و قانونی نیاز به مجموعه ای از رهنمودهای اخلاقی و ارزشی دارند، که آنان را در رفتارها و اعمال سازمانی یاری دهند و نوعی هماهنگی و وحدت رویه در حرکت به سوی شیوه مطلوب در اخلاق سازمانی را میسر سازد. زیرا امروزه یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی سازمان ها و یکی از عوامل مهم موفقیت سازمان ها  مباحث و اصول اخلاقی می باشد( امیرکبیری، داروئیان،85:1390). یکی از سازمان های مهم و تأثیرگذار در جامعه سازمان آموزش و پرورش می باشد. آموزش و پرورش در همه دوران ها و از دیدگاه های مختلف همواره از جایگاه رفیعی برخوردار بوده است. در تمام ادیان و از دیدگاه همه فیلسوفان نقش آموزش و پرورش همواره زیربنایی و حیاتی تلقی شده است. بدون تردید مهم ترین ویژگی ای که به آموزش و پرورش چنین اعتبار و منزلتی می بخشد، رسالت مهم آن است که بر تعالی و تربیت انسان استوار می باشد. آموزش و پرورش موظف است که با تمهید شرایط مورد نیاز، زمینه رشد و شکوفایی استعدادهای انسانی را برای نیل به مراتب کمال فراهم سازد(ساکی،1390). یکی از این شرایط که بیشترین و مهم ترین تأثیر را در نیل انسان به کمال دارد، تأثیر و نقش معلم است. اما این نقش و تأثیر آن در دوره های مختلف تحصیلی متفاوت است. یکی از این دوره ها، دوره ی متوسطه است. درگزارش نهایی اجلاس منطقه ای یونسکو آمده است: دوره ی متوسطه عبارت است از دوره ی برزخ یا دوره ی انتقالی میان آموزش پایه که عمومی و غیر تخصصی است و آموزش تخصصی تر در سطح آموزش عالی. دوره ی متوسطه دوره ای است که در آن دانش آموزان گروه سنی چهارده تا هفده یا هجده ساله تحصیل می کنند و به دلیل تنوع برنامه ها و تعدد رشته های تحصیلی فرصت انتخاب دارند(صافی،90:1386). دوره ی متوسطه از دوره های مهم، حساس و مؤثر در زندگی فردی و اجتماعی آدمی است دوره ای است که به سبب وضع زیستی، اجتماعی و روانی دانش آموزان آن با سایر دوره های تحصیلی مشترکات و ممیزاتی دارد و دارای طیف وسیعی است که دوران نوجوانی را در برمی گیرد و در انتهای طیف به دنیای جوانی می رسد. برای روشن شدن اهمیت و جایگاه اخلاق در این دوره ابتدا به بررسی مختصات کلی این دوره و سپس به بررسی اخلاق معلمان در این دوره پرداخته می شود.

در دوره ی متوسطه، قسمت اعظم استعدادهای اختصاصی نوجوان و جوان بروز می کند، قدرت یادگیری آنان به حد اعلای خود می رسد، کنجکاوی آنان جهت معینی می یابد و مسائل جدید زندگی نظیر انتخاب رشته، انتخاب حرفه و شغل، اداره خانواده و گرایش به مرام و مسلک، ذهن آنان را به خود مشغول می دارد و به مرحله ی ادراک ارزش های اجتماعی، اقتصادی و معنوی می رسند. از این رو این دوره در نظام های تعلیم و تربیت کشورهای مختلف جهان اهمیت زیادی دارد. دوره ی متوسطه، از لحاظ مبانی فلسفی، زیستی، روانی و اجتماعی دوره ی بسیار مهمی است. دوره ای که آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند می دهد و گروه کثیری را برای ورود به جامعه و بازار کار مهیا می کند. از این رو هرگونه خلل و نارسایی در این دوره به طور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد و کیفیت هر دو حلقه آموزش، عمومی و عالی تأثیر به سزایی خواهد داشت(صافی،90:1386).

اگر چه در دوره متوسطه آموزش همگانی و پرورش استعدادهای عام ادامه پیدا می کند، ولی در این دوره بر تأمین نیازهای شغلی و حرفه ای و جهت دادن افراد در مسیرهای خاص تأکید می شود(ملکی،17:1387). این دوره با تشخیص طلبی و گسترش افق فکری از خلال علا‏قه ها و رغبت های متعدد و درون نگری و ظهور عقل نظری و تفرد همراه است. جستجوی شخصیت صورت محور حیات نوجوان به شمار می رود. روی هم رفته نوجوان موجودی قادر به تفکرو تعقل و در عین حال احساساتی و عاری از تعادل است ولی همواره می کوشد شخصیت گمشده خود را بازیابد و تعادل از دست رفته را باز به چنگ ‏آورد. او به هستی جامعه و اهمیت ارزش های آن پی‏برده است و در راه شناختن جامعه و سازگاری با آن تلاش می کند. جهت تربیت در این دوره نسبت به دوره کودکی وارونه است. به عبارت دیگر آنچه در این دوره در درجه اول اهمیت قرار دارد تربیت عقلی نیست بلکه تربیت منش یا به بیان روشن‏تر تربیت شخصیت است(کاردان،1351: 5و4). یکی دیگر از ویژگی های نوجوانی جستجوی هدف و فلسفه ی زندگی است که با تمایلات مذهبی آنان پیوندی بس نزدیک دارد. جوانان در این سن شیفته ارزش های فرهنگی اعم از ارزش های سیاسی یا هنری یا اخلاقی و دینی هستند. هریک از این ارزش ها منبع عاطفه مشخصی است که با تجربه خود شخص مطابقت دارد(ملکی،1387: 35و34). یکی دیگر از ویژگی های دوره ی نوجوانی و جوانی تقلید ارادی است. در دبیرستان غریزه ترقی خواهی و میل به کمال که نیاز فطری هر انسانی است با تأثیری محسوس تر بنای بروز و ظهور می گذارد و در نتیجه تقلید غیر ارادی روبه ضعف، و تقلید ارادی روی می دهد و خویشتن را برای زندگانی آینده آماده و مهیا می سازد(بهمنیار، بی تا:590).

در رأي‌ صادره‌ در ششصد و چهل‌ و هفتمين‌ جلسه‌ شوراي‌ عالي‌ آموزش‌ و پرورش‌ ‌اهداف آموزش متوسطه به هشت دسته ی اهداف؛ اعتقادي‌، اخلاقي‌، علمي‌ وآموزشي‌، ‌فرهنگي‌ هنري‌، اجتماعي‌، زيستي‌، سياسي‌ و اقتصادي‌ تقسیم شده است که تمامی مديران‌، برنامه‌ريزان‌ و همه‌ افرادي‌ كه‌ در تعليم‌ و تربيت‌ دانش‌آموزان‌ نقشي‌ بر عهده‌ دارند، مكلفند در برنامه‌ريزي‌ امور، سازماندهي‌ فعاليت ها و انجام‌ وظايف‌ مربوط به گونه‌اي‌ اقدام‌ نمايند كه تاپايان‌ دوره‌ تحصيلي‌ دستيابي‌ دانش‌ آموزان ‌به‌ اهداف‌ تعيين‌ شده ‌ممكن‌ باشد(شورای عالی آموزش و پرورش، 1379).

ویژگی های هریک از دوره های تحصیلی در اهداف و محتوای برنامه ی درسی دوره ی مربوطه تأثیر مستقیم دارد. چون محتوا برای دانش آموزان تدارک دیده می شود باید برای او معنادار باشد و با نیازها و ضرورت های زندگی او هماهنگ باشد. براین اساس ویژگی های برنامه درسی دوره ی متوسطه شامل؛ ارتباط با تغییرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، حمایت از ابتکار دانش آموزان، استدلالی بودن محتوا، توجه به بحث گروهی، تأکید بر هویت فرهنگی، نگرش انتقادی به دانش و کاربرد آن در زندگی، تعادل بین آموزش عمومی و تخصصی، کسب آمادگی برای ورود به بزرگسالی، توجه به سلامت جسمی، روانی و اجتماعی می باشد(ملکی،1387: 91-85).

عنصر دیگری که جای دارد در آموزش متوسطه به آن توجه گردد مبحث ارزشیابی در این دوره است. ارزشیابی تعاریف متعددی دارد :

• ارزشیابی جمع آوری و بکار گیری اطلاعات در جهت اتخاذ تصمیم برای یک برنامه آموزشی است.
• ارزشیابی یک فرایند جهت تعیین کردن، بدست آوردن و فراهم ساختن اطلاعات مفید برای قضاوت در تصمیم گیری ها است.
• ارزشیابی به یک فرایند نظام دار برای جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات گفته می شود، به این منظور که مشخص شود آیا هدف های مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی؟

در نظام آموزشی و پرورشی دوره ی متوسطه ارزشیابی تکوینی یا مستمر به منظور تقویت اعتماد به نفس، تحکیم آموخته های دانش آموزان در فرایند یاددهی- یادگیری، پرورش روحیه تحقیق، تفکر، تلاش، ابتکار و فعالیت های گروهی، تدارک بازخورد مناسب به صورت مستمر از نحوه ی مشارکت دانش آموزان در فعالیت های یاد دهی- یادگیری و اتخاذ روش های مناسب به منظور بهبود فرایند انجام می شود. در این ارزشیابی اطلاعات به طور مداوم جمع آوری و مورد استفاده قرار می گیرد و نیاز به باز خوردهای فردی-محیطی دارد تا بتوان تصمیم گیری های لازم را در جهت افزایش اثر بخشی برنامه ها یا فعالیت های آموزشی اتخاذ نمود. این نوع ارزشیابی بیشتر به فراهم آوردن اطلاعات برای بهبودی کار تاکید دارد(دبیر تاریخ شادگان،1388).

با توجه به اهمیت دوره متوسطه، ویژگی های دانش آموزان در این دوره و با ترسیم مختصات کلی آموزش متوسطه اکنون به بررسی اخلاق معلم در این دوره پرداخته می شود.

يكي از شاخصه هاي اصلي پيشرفت و نماد حركت سالم در مسير تكاملي بشر، رعايت اخلاق و شئونات انساني در جامعه است كه مهم ترين كاركرد رسولان و معلمان و هدايت گران بشر از ابتداي خلقت به شمار مي رود. در جامعه اسلامي ما اين نقش پررنگ تر و تأثيرگذارتر به نظر مي رسد. در اين راستا معلمان به عنوان نيروي انساني كه مهندسي افكار عمومي و چشم انداز رشد فرهنگي و علمي جامعه در دستان آنها است، براي اجراي بايدها و نبايدهاي اخلاقي در جامعه، وظيفه اي فراتر از قشرهاي ديگر دارند، چرا كه در تحكيم پايه هاي نظام علمي و بالاخص فرهنگي کشور، بيشترين نقش را ايفا مي كنند(غلامی توکلی،1390).

اگرچه توجه به اخلاقیات و رعایت آن ها در همه ی دوره های تحصیلی مطرح است، اما در دوره متوسطه از جایگاه مهم تر و والاتر برخوردار است. بررسی جایگاه و اهمیت دوره متوسطه نشان می دهد که معلم در این دوره با دانش آموزانی سروکار دارد که در حال آماده شدن برای انتخاب های مهم و اساسی زندگی خود و از همه مهم تر انتخاب شغل و حرفه ی خود می باشند رعایت اخلاقیات توسط معلم و توجه همه جانبه به اخلاق معلمی در این دوره از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند پرورش دهنده ی افرادی باشد که در آینده وظایف فردی و اجتماعی خود را از روی دانش و معرفت توأم با ایمان و عقیده انجام می دهند. توجه به عمل در فرایند اخلاق ضروری است. از آنجا که فضایل اخلاقی در پرتو عمل به دست می آیند و تکرار عمل منجر به ظهور فضایل می شود، معلم باید التزام خویش را نسبت به اعمال فضیلت مندانه آشکار سازد. اخلاق تدریس بدون چنین التزامی صورت تحقق به خود نخواهد گرفت. با توجه به این که معلم نقش الگویی نسبت به شاگردان دارد، اهمیت این امر، مضاعف خواهد شد. معلم باید به عنوان عامل اخلاقی، با عملکرد خود چگونگی اخلاقی بودن را نشان دهد. این اعمال صرفاً اعمال خاصی نخواهد بود، بلکه انجام هر تکلیفی که به عهده معلم است باید به بهترین صورت ممکن انجام گیرد( باقری، بیروتی کاشانی،379،1386). دانش آموزان دوره متوسطه که در جست و جوی  شخصیت خود هستند به شکلی پیوسته و مداوم نسبت به نگرش ها، ارزش ها و شخصیت های معلمان خود واکنش نشان می دهند. دانش آموزان به طور ثابت در حال جذب و کسب اظهارات، حالت ها و نگرش های معلمان خود هستند و این امر بدون آنکه معلم رجوع خاصی به این گونه رفتارها داشته باشد انجام می گیرد. لذا معلمان باید توجه داشته باشند که هر نوع رفتاری در هر زمانی می تواند به شکل یک الگو عمل کند. از این رو دانش آموزان رفتارهای مثبت و منفی، هر دو را از معلمان خود خواهند آموخت(اصلانی،1386). از سوی دیگر بخشی از اهداف مطرح برای دوره متوسطه اهداف اخلاقی می باشد، که به تبع برای تحقق آن ها محتوایی تهیه گردیده است. اما نیل به این اهداف در صورتی امکان پذیر خواهد بود که معلم در کنار داشتن دانش و معلومات کافی به مباحث اخلاقی در حرفه ی خود نیز توجه داشته باشد. لازم است یادآوری شود که آموزش اخلاق نمی تواند جدا از آموزش هیچ علمی ‏باشد، آموزش هر علم باید به گونه ‏ای باشد که بدون ارزش اخلاق نباشد. علم تنها آن‏ نیست که حقایق را کشف کند آنگاه آن را حفظ کنند و یا در کتابی آن را جمع‏آوری‏ نمایند، علم وسیله ای است جهت تکامل و اصلاح بعد معنوی انسان ها، همچون‏ داروئی که امراض را شفا می‏بخشد، در حقیقت علم تمرین هایی است در راه راستی‏ و درستی و حقیقت و معنویت و کوشش برای یک زندگی کاملتر و با معنویت‏تر. بنابراین ارزش هر علم در این است که تا چه اندازه با ارزش های اخلاقی قابل‏ سنجش باشد و آموزش اخلاق باید در آموزش هرعلمی نهفته باشد و در آن منظور شده باشد(حسنی،137:1377).

فعالان بازارسرمایه جهت تخصیص بهینه منابع مالی خودنیازمند شناخت درست واحدتجاری می‏باشند، لذاهمواره درجستجوی اطلاعات مرتبط باواحدتجاری هستندتابراساس آن،تصمیم مناسب اتخاذنمایند.گزارشگری مالی یکی ازمنابع اطلاعاتی کسانی است که درمورد موسسه تجاری تصمیم‏های اقتصادی می‏گیرند. افرادی که ازاطلاعات مالی استفاده می کنند باید اطلاعات تهیه شده بوسیله گزارشگری مالی رابا اطلاعات مرتبطی که ازسایرمنابع به دست می آورند، ترکیب نمایندتابتوانندتصمیمات مناسبی اتخاذنمایند.هیات تدوین استانداردهای حسابداری هدف صورتهای مالی رابدین صورت تعریف می نمایند:ارائه اطلاعاتی تلخیص وطبقه بندی شده درباره وضعیت مالی،عملکردمالی وانعطاف پذیری مالی واحدتجاری که برای طیفی گسترده ازاستفاده کنندگان صورت های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی، مفید واقع گردد. براساس نکات فوق الذکرپرواضح است که یکی ازمنابع اصلی اطلاعاتی افراد،اطلاعات حسابداری است.درمیان انبوه اطلاعاتی که ازطریق گزارشهای مالی ارائه ودراختیاراستفاده کنندگان قرارمی گیرد، اطلاعات منعکس کننده عملکرد واحد تجاری (سودواجزای آن) ازجایگاه خاصی برخوردار است.هدف اولیه ازگزارش سود،تامین وارائه اطلاعات مفیدبرای کسانی است که بیشترین علاقه رابه گزارشگری مالی دارند. یکی ازهدفهای اساسی که بااهمیت‏ترین  هدف ازدیدگاه استفاده‏کنندگان گزارشهای مالی محسوب می‏شود،ایجادتمایزبین سود وسرمایه است.

بديهي است كه سرمایه گذاران خواهان کسب اطلاعات وسیع بوده ومی خواهند سوالات زیادی درباره وضعیت مالی وکیفیت گزارشگری شرکتهاداشته باشند.کیفیت  گزارشگری،به معناي میزان مفیدبودن صورتهای مالی برای سرمایه گذاران، بستانکاران، مدیران ودیگرافراد مرتبط باشرکت است.این موضوع دربحث گزارشگری مالی متفاوت ازکارایی اقتصادی است زیراکه آنها بیانگربهینگی بوده،حال آنکه کیفیت پایین دلالت بربهینگی پایین ندارد وآن ممکن است ازتقاضای پایین یا بهای کیفیت گزارشی،رخ دهد.ازنظر باسو[1](1997)به موقع بودن درصورتهای مالی،یعنی شناسایی زیان های اقتصادی است. لازم به ذکراست که دربحث گزارشگری مالی،سودحسابداری جایگاه خاص خود ر اداراست وبطورعام ازآن به عنوان یک هواسنج برای ارزیابی گزارشگری مالی یادمی شود. زیراتغییردرکمیت ترازنامه،به دنبال صورتحساب سود و زیان رخ می دهد.شناسایی به موقع سودوزیان،منجربه تجدیدبه موقع تمامی متغیرهای مالی وبه دنبال آن نسبتهای مالی می شود. سودبیانگرعملکرد نهایی شرکت ها بوده وبالا بودن میزان آن نشان دهنده عملکردخوب آنهاست. بااین وجودهرشرکتی دارای سیستم حسابداری باحسابهای خاص خوداست که منجربه ارائه سودهای مختلفی می گردد وتاثیرات زیادی را ازروشها،برآوردهاوسیاستهای مختلف می پذیرد. بنابراین باید بتوان داستان واقعی این ارقام رابرای سرمایه گذاران تشریح نمود.لذا موضوع مدیریت سودکه درادامه موردبحث واقعمی شود،دراین راستاقرارداد.(اسماعیلی، 1385)

2-3.سود و مفاهيم مربوط به آن

سود يا درآمد عبارت است از افزايش درحقو صاحبان سرمايه بجزمواردي كه به آورده صاحبان سرمايه مربوط مي شود(استانداردهاي حسابداري ايران، 1387).يكي از مهمترين منابع اطلاعاتي براي ارزيابي عمكرد واحد تجاري سود مي باشد كه شاخص مناسبي براي تصميمات سرمايه‏گذاران به شمار مي آيد. ضرورت گزارش سود به عنوان يك منبع اوليه براي تصميم گيري سرمايه گذاران به خوبي قابل استناد بوده و گزارش سود به شيوه هاي مختلف مانند ارائه مبنايي براي محاسبه ماليات، معياري براي ارزيابي موفقيت عملكرد شركت، معياري براي تعيين ميزان سودهاي قابل تقسيم، معياري براي مديريت يك واحد اقتصادي و ساير موارد به اقتصاد جامعه كمك مي كند (كردستاني و كشاورز، 1389). سود یکی از مفاهیم حسابداری است که از اقتصاد به عاریه گرفته شده است. اقتصاددانان سود را به عنوان مبلغی از (ثروت واقعی) یک واحد تجاری تعریف می کنند که واحد مزبور می تواند آن را طی یک دوره مصرف و وضعیت آن در پایان دوره همان باشد که در اول دوره بوده است. این تعریف از سود (تعریف سود اقتصادی) در اندازه گیری سود حسابداری بکار نمی رود زیراکه سود اقتصادی مستلزم اندازه گیری های بسیار ذهنی است و مبتنی بر برداشت عینی از ثروت واقعی نیست، درنتیجه نمی تواند از لحاظ مقاصد حسابداری دارای ویژگی قابلیت اتکای کافی باشد. لیندال[2](1954)در مورد اندازه گیری سود اقتصادی موسسات این فرضیه را ارائه می دهد “درصورتی که در یک دوره مالی، سود سهامی پرداخت نشود یا سهام جدیدی انتشار نیابد، سود موسسه عبارتست از مجموعه ارزشهای تنزیل شده درآمدهای آتی در پایان دوره منهای مجموعه ارزشهای تنزیل شده درآمدهای آتی در اول دوره خواهد بود” اقتصاددانان دیگر نیز با راه حل فوق توافق دارند ولی به این مسئله نیز توجه دارند که، حسابداری ناچار به استفاده از ارقام مستند است. اشکالی که به نظریه فوق وارد است این است که با واقعیت های امور تجاری مطابقت نمی کند، زیرا کلیه تصمیمات مربوط به آینده یک موسسه معین نیست زیرا چنانچه قرار باشد کلیه درآمدهای حاصل از یک دارایی در سالهای آینده به زمان حال تنزیل شود باید فرض گردد که هیچ تصمیم تازه ای در مورد دارایی مورد بحث اتخاذ نشده است و هیچ واقعه پیش بینی نشده ای به وقوع نخواهد پیوست (شباهنگ، 1382).

آدام اسمیت به عنوان اولین اقتصاددانی که سود را به صورت افزایش ثروت تعریف نمود، سود را به صورت مبلغی بیان کرد که بدون برداشت از سرمایه می تون آن را مصرف نمود. (بلکویی[3]، 1381).اقتصاددان دیگری به نام فیشر[4]، سود را به عنوان مجموعه ای از رویدادها با وضعیت های مختلف از قبیل لذت ناشی از «سود ذهنی، سود واقعی و سود پولی»[5] تعریف نموده است(یعقوبی، 1386).تفاوت بین سود حسابداری و سود اقتصادی، ناشی از روش های اندازه گیری سرمایه است. از نظر حسابداری به دلیل ابهامات موجود در مورد زمان و میزان جریانات نقدی و آتی و عدم دسترسی به نرخ تنزیل مناسب، ارزش فعلی جریان سود مورد انتظار، آتی واحد تجاری به عنوان مبنای اندازه گیری سرمایه مبنایی عملی نیست. و این اعتقاد وجود دارد که سرمایه را بایستی برحسب خالص دارایی های واحد تجاری اندازه گیری نمود. به عبارت دیگر سود در حسابداری عبارت است از تفاوت بین سرمایه واحد تجاری در پایان و آغاز دوره مالی و سرمایه مترادف با خالص دارایی ها درنظر گرفته می شود. لذا، اندازه گیری سود، تحت تأثیر مبانی اندازه گیری دارایی ها و بدهی ها بوده و در تعیین سود حسابداری، هرچند بیان کننده نتایج فعالیت های حسابداری است، لیکن دائماً مورد انتقاد قرار گرفته است(كردستاني و كشاورز، 1389).

Basu-[1]

[2]-Lindahl

Belkaoui -[3]

Fisher-[4]

Psychic Income, Real Income, Mony Income -[5]