این ارزشیابی تعیین می‌کند که هدف‌های پیش‌بینی‌شده برای آموزشگاه چه میزانی تحقق‌یافته‌اند و نقاط قوت و ضعف کدم‌اند. یکی از جنبه‌های مهم این ارزشیابی برنامه‌ی آزمون آموزشگاه است که هرچه برنامه جامع‌تر و کامل‌تر باشد به همان نسبت قابل‌اعتمادتر و باارزش‌تر است. هدف عمده‌ی هر آموزشگاهی نیز پیشرفت تحصیلی، نگرش یادگیرندگان و مفهوم خود دانش‌آموزان است (فتوحی و همکاران،1389: 39).
4-3-13-2) ارزشیابی از کارکنان آموزشگاه
مقصود از ارزشیابی از کارکنان آموزشگاه[2] ارزشیابی از همه‌ی کسانی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم مسئول بازده‌های آموزشی موسسه آموزشی هستند. هرچند که این ارزشیابی بیشتر به‌منظور تعیین میزان اثربخشی یا کارآمدی هیئت آموزشی یا معلمان به کار می‌رود و لذا مهم‌ترین نوع ارزشیابی از کارکنان آموزشگاه ارزشیابی معلم[3] است، اما سایر افرادی که در بالا بردن سطح یادگیری و سایر جنبه‌های موفقیت تحصیلی مؤثرند، مانند مدیران و مشاوران، نیز مشمول این نوع ارزشیابی هستند. در سال‌های اخیر بر ارزشیابی از اثربخشی معلمان سطوح مختلف تحصیلی تأکید زیادی شده است. روش‌های ارزشیابی معلم متنوع‌اند و غالباً موارد زیر را شامل می‌شوند:
- مصاحبه با معلم
- مشاهده از کلاس درس معلم
- نظر دانش‌آموزان و دانشجویان
- نظر والدین دانش‌آموزان و دانشجویان
- میزان یادگیری یا پیشرفت دانش‌آموزان و دانشجویان
- خود سنجی یا ارزشیابی از خود
- نظر همکاران معلم
- کارپوشه
- آثار علمی معلم (سیف،1389: 90).
شاید پیچیده‌ترین نوع ارزشیابی، همین ارزشیابی کارکنان به‌ویژه ارزشیابی از کار معلمان است. علت پیچیدگی این روش ارزشیابی کم اعتباری و بی‌دقتی وسایل و روش‌های اندازه‌گیری و سنجش مورداستفاده در این نوع ارزشیابی است، زیرا هیچ‌یک از منابع اطلاعاتی پیش‌گفته اطلاعات دقیق و بی‌غرضانه‌ای را که برای یک ارزشیابی سالم ضروری هستند به دست نمی‌دهد؛ بنابراین، متخصصان ارزشیابی معلم پیشنهاد می‌کنند برای اینکه ارزشیابی سالم‌تری از معلمان به عمل آید، باید از همه‌ی منابع اطلاعاتی موجود داده‌های لازم را به دست آورد و قضاوت نهایی را بر اساس ترکیبی از آن ها انجام داد (سیف،1389: 90).
14-2 انواع آزمون ها
آزمون‌های پیشرفت تحصیلی دارای انواع مختلفی هستند. یک دسته‌بندی معروف از آن ها شامل آزمون‌های تشریحی یا انشایی، آزمون‌های کوته پاسخ، آزمون‌های صحیح و غلط و جور کردنی و آزمون‌های چندگزینه‌ای هست (فتوحی و همکاران،1389: 78).
1-14-2) آزمون‌های تشریحی[4] یا انشایی
آزمون تشریحی نوع غیرعینی (ذهنی) روش های سنجش باز پاسخ یا پاسخ ساز هستند. بسته به آزادی عمل آزمون‌شونده در پاسخ دادن به سؤال‌ها دو نوع آزمون تشریحی وجود دارند که یکی آزمون تشریحی گسترده پاسخ[5] و دیگری آزمون تشریحی محدود پاسخ[6] است (سیف،1390: 599).
در آزمون‌های تشریحی گسترده پاسخ، هیچ‌گونه محدودیتی برای آزمون‌شونده منظور نمی‌شود و او عملاً آزاد است تا هر طور که مایل باشد پاسخ خود را بپروراند و سازمان دهد. آزمون‌شونده در پاسخ دادن به سؤال‌های این نوع آزمون، هم ازلحاظ زمان پاسخ‌دهی و هم از جهت مقدار پاسخ، آزادی کامل دارد. در آزمون‌های تشریحی محدود پاسخ، آزمون‌شونده دردادن پاسخ به سؤال‌ها آزادی کامل ندارد، بلکه صورت سؤال او را ملزم می‌سازد تا پاسخ خود را در چارچوب شرایطی خاص محدود کند. همچنین این سؤال‌ها برای پاسخ آزمون‌شونده، هم ازلحاظ زمان پاسخ‌دهی و هم ازنظر مقدار پاسخ، محدودیت‌هایی قائل می‌شوند (سیف،1389: 155-154).
1-1-14-2) محاسن و معایب آزمون‌های تشریحی
صاحب‌نظران و متخصصان نظرهای موافق و مخالف زیادی نسبت به کاربرد آزمون‌های تشریحی ابراز داشته‌اند. مدافعان این نوع آزمون‌ها محاسن آن ها را به شرح زیر شمرده‌اند:
الف) تهیه این آزمون‌ها از آزمون‌های عینی آسان‌تر است؛
ب) این آزمون‌ها توانایی پاسخ دادن به سؤال‌ها را می‌سنجد نه توانایی انتخاب پاسخ‌ها را؛
ج) موقعیت‌های واقعی‌تری را به آزمون‌شوندگان عرضه می‌کند.
ولی علی‌رغم محاسن این نوع آزمون‌ها، معایبی هم وجود دارد که کارایی آن را می‌کاهد ازجمله:
الف) تعداد سؤالات انتخابی آزمون‌های تشریحی محدود است. و چون نمونه‌ی ضعیفی از محتوا و هدف‌های درس را اندازه می‌گیرند بهتر است از سؤال‌های محدود پاسخ استفاده شود؛
ب) مشکل دیگر ذهنی بودن نمره‌گذاری مصححان هست؛
ج) سومین عیب وقت‌گیر بودن تصحیح پاسخ سؤال‌ها هست (فتوحی و همکاران،1389:82).
2-1-14-2) قواعد تهیه سؤال‌های تشریحی
سؤال‌های تشریحی باید به‌گونه‌ای نوشته شوند که تا حد امکان از معایب این نوع سؤال‌ها بکاهند و هم نحوه‌ی پاسخ‌دهی آزمون‌شوندگان و هم جریان تصحیح مصححان را دقیق و آسان سازند. قواعد زیر به‌منظور تحقق آیین هدف‌ها پیشنهادشده‌اند:
- در نوشتن صورت سؤال‌های آزمون یک درس، با رسم جدول مشخصات آن درس، دقت کنید که سؤال‌ها به‌طور مستقیم به هدف‌های آموزشی مربوط شوند؛
- سؤال‌های تشریحی را تنها به اندازه‌گیری هدف‌هایی محدود کنید که با سایر انواع آزمون‌ها به‌خوبی قابل‌اندازه‌گیری نیستند؛
- صورت سؤال‌های تشریحی را با عبارات و کلمات واضح و روشن بنویسید و از کلی‌گویی و ابهام در بیان بپرهیزید؛
- تا حد امکان از سؤال‌های تازه و موقعیت‌های جدید استفاده کنید؛
- به آزمون‌شوندگان حق انتخاب چند سؤال از میان تعدادی سؤال را ندهید؛
- برای پاسخ دادن به سؤال‌ها، زمان کافی را در نظر بگیرید و زمان هر سؤال را نیز به‌طور جداگانه مشخص کنید؛
- با نوشتن سؤال‌هایی که به جواب کوتاه نیاز دارند، تعداد آن ها را افزایش دهید و از مشکل ضعف نمونه‌گیری آزمون‌های تشریحی بکاهید؛
- عواملی را که در ارزشیابی آزمون‌های تشریحی دخالت خواهید داد از پیش تعیین کنید و آن ها را به اطلاع آزمون‌شوندگان برسانید (سیف،1389: 160-157).
2-14-2) آزمون‌های کوته پاسخ[7]
آزمون کوته پاسخ از مجموعه‌ای سؤال مختصر که غالباً برای سنجش هدف‌های آموزشی سطح پایین طرح می‌شوند تشکیل می‌یابد. سؤال‌های آزمون کوته پاسخ از آزمون‌شونده می‌خواهند تا کلمه، عبارت، جمله، عدد، یا علامتی را در پاسخ به یک سؤال یا تکمیل یک جمله بنویسد (نیتکو،1983). آزمون‌های کوته پاسخ به سه دسته‌ی پرسشی، کامل کردنی و تشخیصی یا تداعی تقسیم می‌کنند (فتوحی و همکاران،1389: 87).
61.school evaluation
62.school personnel evaluation
63.teacher evaluation
64.essay test
65.extended respones
66.restricted respones
67.short-answer
