1-8-1- جامعه آماری.. 6

1-8-2- نمونه آماری.. 6

1-9- قلمرو پژوهش…. 7

1-10- نهادها و مؤسساتی که می‌توانند از یافته‌های این پژوهش بهره‌گیرند. 7

1-11- تعاریف واژه‌ها، اصطلاحات و متغیرهای پژوهش…. 7

1-11-1- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک 7

1-11-2- بازده مازاد بر بازار. 8

1-11-3- بازده. 9

1-11-4- شاخص کل.. 9

1-11-5- نسبت فعالیت معاملاتی.. 10

1-11-6- ریسک…. 11

1-11-7- تنوع پرتفوی.. 12

1-12- ساختار پژوهش…. 13

.. 14

.. 15

2-1- مقدمه. 16

2-2- واسطه‌های مالی.. 16

2-3- شرکت‌های سرمایه‌گذاری.. 17

2-3-1- صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر. 18

2-3-2- صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت… 20

2-3-3- صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرفعال. 21

2-3-4- صندوق‌های شاخصی.. 22

2-3-5- صندوق‌های قابل معامله در بورس… 23

2-4- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک…. 26

2-4-1- ویژگی‌ها و مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک…. 27

2-4-2- معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک…. 29

2-5- بازده مازاد بر بازار. 30

2-6- بازده صندوق‌های سرمایه‌گذاری.. 30

2-6-1- تعریف بازده. 31

2-6-2- اجزای بازده. 31

2-6-3-انواع بازده. 32

2-7- شاخص…. 32

2-7-1- فوائد شاخص‌ها 33

2-7-2- انواع شاخص‌ها 33

2-7-2-1- شاخص کل.. 34

2-7-2-2- شاخص کل قیمت… 36

2-7-2-3- شاخص بازده نقدی.. 37

2-8- ریسک…. 38

2-8-1- تعریف ریسک…. 38

2-8-2- منابع ریسک…. 39

2-8-3- انواع ریسک…. 41

2-9- چارچوب ریسک و بازده. 44

2-10- تنوع بخشی سرمایه‌گذاری.. 46

2-10-1- مفهوم تنوع بخشی سرمایه‌گذاری.. 46

2-11- پژوهش‎های انجام شده در خارج از ایران. 50

2-12- پژوهش‎های انجام شده در ایران. 55

2-13- جمع بندی.. 68

…. 69

.. 70

3-1- مقدمه. 71

3-2- نوع و روش پژوهش…. 71

3-2-1- طبقه بندی پژوهش…. 71

3-3- پرسش‌های پژوهش…. 73

3-4- فرضیه‌های پژوهش…. 73

3-5- جامعه آماری و حجم نمونه. 74

3-5-1- جامعه آماری.. 74

3-5-2- روش نمونه‌گیری.. 75

3-5-3- نمونه آماری.. 75

3-6- متغیرهای پژوهش…. 76

3-6-1- بازده مازاد بر بازار. 76

3-6-1-1- بازده صندوق‌ سرمایه‌گذاری.. 76

3-6-1-2- بازده بازار. 77

3-6-2- نسبت فعالیت معاملاتی صندوق.. 78

3-6-3- ریسک پرتفوی صندوق 80

3-6-4- تنوع پرتفوی.. 80

3-7- دوره زمانی پژوهش…. 81

3-8- روش‌های گردآوری داده‌های پژوهش…. 82

3-8-1- روش کتابخانه ای.. 82

3-8-2- روش میدانی.. 82

3-9- جمع بندی.. 83

.. 84

.. 85

4-1- مقدمه. 86

4-2- آمار توصیفی.. 86

4-3- تحلیل رگرسیونی.. 87

4-3-1- مدل رگرسیون خطی.. 87

4-3-2- مدل بندی رگرسیونی متغیرها 88

4-3-3- برآورد پارامترهای مدل رگرسیونی.. 89

4-3-4- مثالی از کاربرد مدل. 90

4-3-5- آزمون هم خطی چند گانه متغیرهای مستقل.. 91

4-3-6- آزمون معناداری مدل رگرسیونی.. 92

4-3-7- بررسی استقلال خطاها 93

4-4- همبستگی.. 93

4-4-1- آزمون همبستگی بین متغیرهای مستقل.. 94

4-4-1- 1- همبستگی بین نسبت فعالیت معاملاتی و نسبت تنوع پرتفوی.. 97

4-4-1-2- همبستگی ین نسبت فعالیت معاملاتی و ریسک پرتفوی.. 98

4-4-1-3- همبستگی بین نسبت تنوع پرتفوی و ریسک پرتفوی.. 99

4-5- خلاصه ای از آزمون فرضیه‌ها 99

4-6- جمع‌بندی.. 101

… 102

.. 103

5-1- مقدمه. 104

5-2- نتایج آزمون فرضیه‌ها و تحلیل یافته‌های پژوهش…. 104

5-3- بحث و نتیجه‌گیری.. 105

5-3-1- یافته‌های مبتنی بر فرضیه اول پژوهش…. 106

5-3-2- یافته‌های مبتنی بر فرضیه دوم پژوهش…. 106

5-3-3- یافته‌های مبتنی بر فرضیه سوم پژوهش…. 107

5-3-4- یافته‌های مبتنی بر روابط بین متغیرهای مستقل.. 108

5-4- محدودیت‌های پژوهش…. 110

5-5- پیشنهادهای مبتنی بر یافته‌های پژوهش…. 110

5-6- پیشنهادها برای پژوهش‌های آتی.. 111

5-7- خلاصه فصل.. 111

.. 112

الف) منابع فارسی.. 113

ب) منابع انگلیسی.. 116

ج) سایت‌های اینترنتی.. 118

پیوست: خروجی‎های نرم‎افزار. 119

مقدمه

یکی از الزامات حرکت به سوی توسعه پایدار اقتصادی، به دست آوردن منابع لازم برای مجموعه فعالیت‌های اقتصادی کشور با تجهیز منابع پس انداز موجود در اقتصاد ملی است. زیرا گسترش منابع جذب نشده در مسیر عادی اختلالاتی را در اقتصاد ملی پدید می‌آورد. در ایران به علت نوپا بودن برخی از بازارهای سرمایه، اغلب سرمایه‌گذاران مبتدی و غیر حرفه ای بوده و با ادبیات بازار سرمایه آشنایی کافی ندارند، لذا سرمایه‌گذاری مستقیم برای آن‌ها و به ویژه برای سرمایه‌گذاران خرد تا حدی خطرناک بوده و ممکن است موجب از دست رفتن سرمایه آن‌ها گردد، لذا به نظر می‌رسد در این میان نهادی لازم است که با گردآوری منابع و هدایت آن‌ها به سوی فعالیت‌های اقتصادی، چنین امکانی را فراهم آوردکه این امر نیز معمولاً توسط بازار سرمایه با به‌کارگیری ابزارها و نهادهای ویژه ای صورت می‌پذیرد. صندوق سرمایه‌گذاری یکی از ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بازار سرمایه می‌باشد که در کنار سایر نهادها و ابزارهای مالی به رشد و توسعه این بازار کمک می‌نماید. این صندوق به دلیل ویژگی‌های خاص خود، که به حل مشکلات مختلف پیش روی سرمایه‌گذاران و سهولت در سپرده‌گذاری کمک می‌نماید، از اهمیت ویژه ای به خصوص در جذب سرمایه‌های خرد و غیر متخصص برخوردار می‌باشد. درواقع صندوق مذکور یکی از مهم‌ترین سازوکارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی بوده که شرایط بازار را از نظر ریسک و بازده برای سرمایه‌گذاران مبتدی مساعدتر می‌کند و سرمایه‌گذاران را در رسیدن به هدف خود که همان کسب بازده هرچه بیشتر است یاری می‌کند.

عوامل متعددی در رسیدن به این هدف مؤثرند که ما در این پژوهش به بررسی تأثیر سه متغیر نسبت فعالیت معاملاتی، ریسک و تنوع پرتفوی بر بازده مازاد بر بازار صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

1-2- تشریح و بیان موضوع

با توجه به اهمیت سرمایه‌گذاری در هر کشوری و هدف اصلی آن که دستیابی به منافع بیشتر و نیز تصمیمات سرمایه‌گذاری مناسبی است که بتوان مطلوبیت سرمایه‌گذاری را افزایش دهد، امروزه تلاش می‌شود تا با به‌کارگیری روش‌های مناسب، بازده حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها را افزایش داد. در این مسیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری نسبت به سرمایه‌گذاران شخصی عملکردی به مراتب بهتر داشته‌اند و این عامل باعث رونق هرچه بیشتر این صندوق‌ها در سال‌های اخیر شده است. حال این سؤال مطرح است که آیا صندوق‌ها توانسته‌اند بازدهی مازاد بر بازار برای سرمایه‌گذاران حاصل نمایند؟ آیا تخصیص منابع توسط مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بازده مناسبی عاید دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق کرده است؟ چه عواملی بر عملکرد و بازده مازاد بر بازار صندوق‌های سرمایه‌گذاری اثر دارد؟ تأثیر متغیرهای ریسک و نسبت فعالیت معاملاتی و تنوع پرتفوی بر بازار مازاد بر بازار صندوق‌ها به چه صورت است؟

هدف ما در این پژوهش پاسخ‌گویی به سوال اخیر است تا بدین ترتیب تأثیر این سه عامل را بر بازده مازاد بر بازار بررسی کنیم.

1-3- اهمیت پژوهش و ضرورت انجام آن

هر سرمایه‌گذار حقیقی یا حقوقی قبل از هر چیز مراقب است سرمایه‌اش حفظ و بر آن افزوده شود. کسب بازده و حفاظت از سرمایه به دانش و مهارت سرمایه‌گذاری نیاز دارد. سرمایه‌گذارانی که از دانش و مهارت‌های کافی برای سرمایه‌گذاری برخوردار نیستند، باید به سرمایه‌گذاری غیر مستقیم از طریقی نهادهای واسطی چون صندوق‌های سرمایه‌گذاری روی آورند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود به عامه مردم وجوهی را تحصیل و در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و از این طریق بازدهی عاید سرمایه‌گذاران می‌کنند. گاهی مشاهده می‌شود که عملکرد برخی از این صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های دیگر بهتر بوده و حتی برخی به بازدهی بالاتر از بازده بازار دست پیدا می‌کنند که این عامل جذابیت انتخاب صندوق را برای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران بیشتر می‌کند. عوامل متعددی در دستیابی به بازده و به‌ ویژه بازده مازاد بر بازار صندوق‌ها مؤثر هستند که ما در این پژوهش تأثیر سه عامل نسبت فعالیت معاملاتی، ریسک و تنوع پرتفوی صندوق‌ها را بررسی می‌کنیم.

1-4- پرسش‌های پژوهش

آیا نسبت فعالیت معاملاتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر بازده مازاد بر بازار آن‌ها تأثیر دارد؟

آیا ریسک پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر بازده مازاد بر بازار آن‌ها تأثیر دارد؟

آیا تنوع پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر بازده مازاد بر بازار آن‌ها تأثیر دارد؟

1-5- فرضیه‌های پژوهش

نسبت فعالیت معاملاتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر بازده مازاد بر بازار آن‌ها تأثیر دارد.

ریسک پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر بازده مازاد بر بازار آن‌ها تأثیر دارد.

تنوع پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بر بازده مازاد بر بازار آن‌ها تأثیر دارد.

1-6- روش پژوهش

در این پژوهش از مدل رگرسیونی برای بررسی رابطه متغیرهای مستقل با متغیر وابسته و از آزمون‌های همبستگی جهت بررسی همبستگی میان متغیرهای مستقل استفاده شده است، بنابراین پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی همبستگی و از نظر هدف، از انواع پژوهش‌های کاربردی می‌باشد.

1-7 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

در ابتدا، داده‌های مورد نیاز با مراجعه به تارنمای سازمان بورس و اوراق بهادار، تارنمای تک تک صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران و… جمع‌آوری گردیده اند. سپس داده‌های جمع‌آوری شده در نرم‌افزار Excel طبقه‌بندی و درآخر برای انجام آزمون‌های آماری و تجزیه و تحلیل از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است.

1-8- جامعه آماری و نمونه‌آماری

1-8-1- جامعه آماری

تعداد کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری موجود با توجه به سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران (شرکت مدیریت فناوری بورس تهران) 137 صندوق می‌باشد که تعداد 65 صندوق در شرط ورود تبیین شده صدق می‌کند.

تا پایان اسفند 1391 تأسیس شده باشند، به گونه ای که حداقل یک سال از شروع فعالیت آن‌ها گذشته باشد.

تا پایان سال 1393 در حال فعالیت باشند.

اطلاعات مورد نیاز در خصوص این صندوق‌ها تا پایان اسفند 1393 در دسترس باشد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام باشند.

1-8-2- نمونه آماری

نمونه‌گیری مورد استفاده در پژوهش حاضریکی از نمونه‌گیری‎های غیراحتمالی(در دسترس) است، به این مفهوم که از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دسترس به تصادف تعدادی را انتخاب و اطلاعات آن‌ها را ثبت می‌کنیم. به دلیل عدم وجود اطلاعات پیشین از میانگین و انحراف معیار بازده مازاد بر بازار در مطالعات داخلی انجام شده و با توجه به جدول نمونه‌گیری مورگان تعداد نمونه لازم 56 صندوق می‌باشد.

1-9- قلمرو پژوهش

قلمرو موضوعی: این پژوهش تأثیر متغیرهای نسبت فعالیت معاملاتی، ریسک و تنوع پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک را بر بازده مازاد بر بازار آن‎ها بررسی می‎کند.

قلمرو مکانی: جامعه آماری پژوهش، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است.

قلمرو زمانی: دوره زمانی این پژوهش بازه 01/01/1391 تا 29/12/1393 را در بردارد.

1-10- نهادها و مؤسساتی که می‌توانند از یافته‌های این پژوهش بهره‌گیرند

نتایج این پژوهش می‌تواند برای تمام سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فعال در بازار سرمایه، مدیران و کارشناسان شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و شرکت‌های تأمین سرمایه، کارگزاری‌ها، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران و سایر نهادهای مالی و همچنین پژوهشگران و متخصصان مفید باشد.

1-11- تعاریف واژه‌ها، اصطلاحات و متغیرهای پژوهش

1-11-1- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یکی از انواع واسطه‌های مالی هستند که با فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود به عامه مردم وجوهی را تحصیل و با ایجاد تنوع در دارایی‌های خود سعی درکسب بازده مطلوب و نیز قابل قبول سازی ریسک سرمایه‌گذاری دارند. (چاوشی و صابر، 1392، ص118)

یک نوع شرکت سرمایه‌گذاری است که با جمع‌آوری وجوه ازسرمایه‌گذاران، آن‌ها را در مجموعه ای از سهام، اوراق قرضه و دیگر ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری می‌کند. (انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایالت متحده آمریکا)

نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار می‌باشد و مالکان آن به نسبت سرمایه‌گذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک‌اند. به عبارت دیگر صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، به عنوان یک واسطه مالی کلیدی با تجمیع سرمایه‌های خرد، نیازهای دولت و شرکت‌ها را برای منابع مالی تأمین می‌کنند. (ماده 1 بند 20 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران)

صندوق سرمایه‌گذاری چیزی نیست جز مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار. در واقع می‌توان آن را به صورت شرکتی در نظر گرفت که درآن افراد مختلف پول‌های خود را روی هم می‌گذارند و در سبدی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند. (مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران)

1-11-2- بازده مازاد بر بازار

برای بدست آوردن بازده مازاد بر بازار در این پژوهش از فرمول زیر استفاده شده است:

بازده بازار – بازده صندوق سرمایه‌گذاری i = بازده مازاد بر بازار صندوق i

1-11-3- بازده

خالص درآمدی (بهره و سود نقدی) که از محل اوراق بهادار موجود در سبد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک منهای هزینه‌های صندوق در طول یک دوره مشخص حاصل می‌گردد. (انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایالت متحده آمریکا)

بازده شامل در آمد جاری (مثل سود سالانه) و افزایش یا کاهش ارزش دارایی (منفعت یا ضرر سرمایه) است. میزان درآمد یا افزایش دارایی را با درصد بیان می‌کنند. معمولاً نرخ بازده، نشاندهنده کل درآمد سالانه و منفعت سرمایه است و برحسب درصدی از مبلغ سرمایه‌گذاری بیان می‌شود. (قالیباف اصل، 1373، ص 52)

Fipiran

Mutual Funds

Fipiran

Excess Return on Market

Return

نشاندهنده تغییرات قیمتی و بازده نقدی سهام در بورس و اوراق بهادار می‌باشد؛ به عبارتی نشاندهنده تغییرات بازدهی‌کل سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار می‌باشد و به وسیله آن می‌توان فرصت سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار را با دیگر بازارها مقایسه کرد. (پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه ایران)

شاخص قیمت و بازده نقدی را می‌توان یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های محاسبه در بورس تهران به حساب آورد، زیرا هر دو مؤلفه تقسیم سود در شرکت‌ها و بازده سهام بر اثر افزایش قیمت سهام شرکت‌ها در آن مدنظر قرارگرفته است.