پایان نامه بررسی فرهنگ کار در برنامه درسی دوره ابتدایی با تأکید بر بهبود فرهنگ اشتغال بانوان

هدفهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………….15

ـ هدف کلی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….15

ـ اهداف جزئی ……………………………………………………………………………………………………………………………………16

سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………16

تعاریف مغهومی و عملیاتی متغییرهای تحقق …………………………………………………………………………………………………16

1-5-1 فرهنگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………17

1-5-2 فرهنگ کار ………………………………………………………………………………………………………………………………17

1-5-3 برنامه درسی …………………………………………………………………………………………………………………………….18

1-5-4 اشتغال بانوان ……………………………………………………………………………………………………………………………19

1-5-5 دوره ابتدایی …………………………………………………………………………………………………………………………….19

1-5-6 برنامه درسی …………………………………………………………………………………………………………………………………..19

فصل دوم :مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

فرهنگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..22

کار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….28

2-2-1 مفهوم فلسفی کار ………………………………………………………………………………………………………………………30

2-2-2 مفهوم فیزیکی کار …………………………………………………………………………………………………………………….31

2-2-3 مفهوم اخلاقی کار …………………………………………………………………………………………………………………….32

2-2-4 مفهوم اقتصادی کار …………………………………………………………………………………………………………………..33

2-2-5 ابعاد کار …………………………………………………………………………………………………………………………………35

فرهنگ کار ………………………………………………………………………………………………………………………………………………36

2-3-1 وجدان کار ……………………………………………………………………………………………………………………………..37

2-3-2 اخلاق کار ………………………………………………………………………………………………………………………………38

2-3-3 تعهد کار ………………………………………………………………………………………………………………………………..39

2-3-4 کار شایسته …………………………………………………………………………………………………………………………….41

2-3-5 راهکارهای ایجاد فرهنگ شایسته ………………………………………………………………………………………………..45

فرهنگ کار در اسلام ………………………………………………………………………………………………………………………………..49

2-4-1 فرهنگ کار در قرآن کریم …………………………………………………………………………………………………………51

ـ شرایط کار در قرآن …………………………………………………………………………………………………………………..55

ـ مدیریت کارها در قرآن ……………………………………………………………………………………………………………..58

2-4-2 فرهنگ کار در کلام ائمه معصومین ……………………………………………………………………………………………60

ـ فرهنگ کار در کلام پیامبر …………………………………………………………………………………………………………61

ـ فرهنگ کار در کلام امیرالمومنین ………………………………………………………………………………………………..62

ـ فرهنگ کار در مکتب امام صادق ……………………………………………………………………………………………….64

ـ فرهنگ کار در کلام دیگر ائمه معصوم ………………………………………………………………………………………..66

فرهنگ کار در کلام بزرگان و ادبیات فارسی ………………………………………………………………………………………………67

ـ کار مایه کمال و جمال …………………………………………………………………………………………………………….68

ـ کار عار نیست ………………………………………………………………………………………………………………………..69

ـ کار مایه آرامش روحی و روانی ………………………………………………………………………………………………..69

ـ نکوهش سستی در کار …………………………………………………………………………………………………………….70

عوامل موثر در ارتقاء فرهنگ کار …………………………………………………………………………………………………………….70

ـ خانواده ………………………………………………………………………………………………………………………………..71

ـ نظام آموزشی ………………………………………………………………………………………………………………………..71

ـ دولت و حکومت …………………………………………………………………………………………………………………..72

ـ مدیریت و سرپرستی در محیط کار …………………………………………………………………………………………..73

فرهنگ کار در آموزش و پرورش ……………………………………………………………………………………………………………73

2-7-1 اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی و اهداف این دوره …………………………………………………………78

اشتغال زنان و برنامه درسی ……………………………………………………………………………………………………………………81

2-8-1 مصلحت جامعه …………………………………………………………………………………………………………………..82.

2-8-2 مصلحت خانواده …………………………………………………………………………………………………………………82

2-8-3 شرایظ فردی ………………………………………………………………………………………………………………………83.

2-8-4 لحاظ کردن اولویت ها …………………………………………………………………………………………………………83.

2-8-5 فرایند انتخاب شغل ……………………………………………………………………………………………………………..85.

2-8-6 نظریه انتخاب شغل گینزبرگ …………………………………………………………………………………………………86

برنامه درسی و فرهنگ کار ……………………………………………………………………………………………………………………88

مولفه های فرهنگ کار ………………………………………………………………………………………………………………………….95

2-10-1 تعریف مولفه های فرهنگ کار ……………………………………………………………………………………………100

پیشینه تحقیقاتی …………………………………………………………………………………………………………………………………..110

فصل سوم : روش پژوهش

مقدمه

روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….116

3-1-1 مزایای تحلیل محتوا ……………………………………………………………………………………………………………………….117

3-1-2 کاستی های تحلیل محتوا ………………………………………………………………………………………………………………..118

3-1-3 روش آنتروپی شانون ……………………………………………………………………………………………………………………..120

شاخص سازی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………….121

جامعه آماری و نمونه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………122

ابزارهای تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………….122

شیوه تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………….123

فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها

مقدمه

مولفه های فرهنگ کار در کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم……………………………………………………………………………………….127

مولفه های فرهنگ کار در کتاب هدیه های آسمانی ششم یعد هویتی ……………………………………………………………………..139

مولفه های فرهنگ کار در کتاب تعلیمات اجتماعی ششم بعد هویتی………………………………………………………………………149

مولفه های فرهنگ کار در کتاب علوم پنجم بعد هویتی………………………………………………………………………………………..161

مولفه های فرهنگ کار در کتاب هدیه های آسمانی پنجم یعد هویتی …………………………………………………………………….172

مولفه های فرهنگ کار در کتاب کار و فناوری ششم بعد هویتی……………………………………………………………………………181

مولفه های فرهنگ کار در کتاب فارسی ششم بعد هویتی……………………………………………………………………………………….191

فصل پنجم : نتیجه گیری

مقدمه

بعد هویتی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….203

بعد علمی – مهارتی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….208

بعد ارزشی – هنجاری …………………………………………………………………………………………………………………………………….213

بعد خلاقیتی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….220

اشتغال زنان …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..226

جمع بندی نهایی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………228

پیشنهادهای پژوهشی ………………………………………………………………………………………………………………………………………231

پیشنهادات کاربردی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….232

محدودیت های تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………232

فهرست منابع ومآخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….233

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….238

مقدمه

فرهنگ را می توان رفتار ویژه نوع بشر نامید که همراه با ابزار مادی جزء لاینفک رفتار شناخته می شود. فرهنگ به طور مشخص از زبان، افکار، اعتقادات، سنن، قراردادها، سازمان ها، ابزار، روش کاری، آثار هنری، مراسم مذهبی، مراسم اجتماعی و غیره تشکیل می شود و بقاء و کارکرد آن بستگی به قابلیتی دارد که انحصاراً در اختیار انسان است. این قابلیت با تعابیری مانند استعداد و تفکر منطقی یا ذهنی، شناخته می شود. (صالحی امیری، 15:1386).

فرهنگ کار به عنوان شیوه زندگی نقش بنیادی و زیر بنایی در ارتقای سطح پویایی جوامع دارد. در مقایسه با مفاهیمی همچون فرهنگ سازمانی، فرهنگ عمومی و نظایر آن، مفهوم فرهنگ کار کمتر تعریف شده است. فراهم آوردن امکان تصمیم‌گیری براساس عقل و درایت در تمام مراحل زندگی به ویژه از دوران کودکی از جمله بنیان‌های اصلی و تأثیرگذار در ایجاد و تقویت فرهنگ کار محسوب می‌شود.(علی اکبری معلم،1389)

پاپ در سال 2003 معتقد است فرهنگ کار موجب تغییر کیفی در محیط کار و محصولات سازمانی می گردد و بنابراین، توجه به آن موجب تحول در مجموعه سازمان خواهد شد. نگرش مثبت به کار و برخورداری از وجدان کار بالا از جمله باارزش ترین اجزای تشکیل دهنده فرهنگ کار محسوب شده و این امر در دستیابی سازمان به بهره وری و کارایی مؤثر است. وی در خصوص مؤلفه های فرهنگ کار به مواردی نظیر تلاش کاری، ارتقای دانش، آگاهی از اهداف سازمانی و همکاری گروهی اشاره می کند. (سبحانی نژاد، 1384: 2)

توانایی کودک در دیدگاه گیری وابسته به نوع تکلیف است و این تکالیف هرچه با تجارب روزمره کودک هماهنگی بیشتری داشته باشد. احتمال درک دیدگاه دیگران از سوی کودک محتمل تر خواهد بود.(جوکار و همکاران:۱۳۷۹)

کلی معتقد است کودکان اهل تفکر هستند و همانند بزرگسالان می توانند به روش های پیچیده بیندیشند . هرچند که تفاوت زیادی بین تفکر افراد مبتدی و ماهر وجود دارد، اما تفاوت کیفی اندکی بین تفکر کودکان و بزرگسالان وجود دارد. فرایندهای تفکر کودکان شبیه تفکر بزرگسالان است، آن چه کودکان فاقد آن هستند تجربه و دانش است(کلی،ترجمه حسینی و صوفی: ۱۳۸۸). همچنین در فرایند رشد توانایی دیدگاه گیری نتایج این پژوهش نشان داده است که کودکان دوره دبستان خود محور نیستند و می توانند دیدگاه های دیگران را درک کنند(جوکار و همکاران:۱۳۷۹).

یافته های پژوهشی در کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان حاکی از آن است که در هر سه کشور مورد بررسی در اهداف آموزش و پرورش مقطع ابتدایی خود، عمدتاً به صورت غیر مستقیم به پرورش تفکر در دانش آموزان اشاره می نمایند و پرورش تفکر به عنوان یک ویژگی ساری و جاری و در قالب فرهنگ (جامعه، مدرسه، کلاس و…) و به صورت زمینه به دانش آموزان منتقل می شود(جوکار و همکاران:۱۳۷۹).

1-1 بیان مسأله :

یادگیری می تواند علاوه بر تغییرات در قابلیت، یعنی در توانایی انجام دادن کاری و تغییرات در آمادگی، یعنی رغبت عمل کردن را شامل می شود. رفتار چیز پیچیده ای است و عوامل زیادی در تعیین کاری که انجام می دهید، دخالت دارند. تکلیف اساسی روان شناسی یادگیری، فهمیدن رفتار و تغییر رفتار است(گی آر لفرانسوا، 1387: 10).

پیاژه معتقد بود که فرایند رشد، چند مرحله را طی می کند که هریک با رشد توانایی های جدید، یا دقیق تر بگوییم هر یک سطح انطباق پیشرفته تری را شامل می شود(گی آر لفرانسوا،1387: 225).

نویسنده در این کتاب عنوان می کند یکی از مراحلی که پیاژه آن را مطرح کرده است مرحله عملیات عینی است که سنین 7 تا 11 یا 12 سالگی را در برمی گیرد یعنی کودکان از سنین حدود 7 سالگی از مرحله پیش عملیاتی به این مرحله می رسند که می توانند به توانایی نگهداری ذهنی، طبقه بندی و ردیف کردن دست یابند.

با توجه به حساسیت مقطع ابتدایی که در سنین مرحله عملیات عینی از نظر پیاژه قرار دارد و توانایی یادگیری و فهم قوانین اجتماعی و اخلاقی، بسیار مهم است که برنامه ریزان درسی به تمام ابعاد آموزشی که کودکان را برای زندگی موفق و سالم در آینده آماده کند، توجه اساسی نمایند.

برنامه درسی مدارس ابتدایی باید بر مبنای کارکردها و هدف هایی تدوین شود که متناسب با دنیای جدید و در حال تغییر شتابان باشد. برای تدوین برنامه درسی متناسب باید علاوه بر برنامه درسی سنتی، هدف های جدیدی نیز به عنوان ملاک هایی در نظر گرفته شود. برنامه قصد شده ای که مهارت هایی را نشان می دهند که دانش آموزان باید داشته باشندتا بتوانند در جامعه امروز و فردا به طور مناسب عمل کنند(تقی پورظهیر، 1387: 15).

خانواده نیز یکی از عواملی است که در تقویت فرهنگ کار و دوام و استمرار آن نقش دارد. با برقراری ارتباط و کنش متقابل بین مدرسه، خانواده و فرد می‌توان به صورت ضمنی و غیرمستقیم بستر سازی لازم برای ایجاد و پرورش فرهنگ کار را فراهم ساخت. والدینی که یک فرهنگ کار قوی را ابراز می‌دارند فرزندان خود را به سوی بهره‌مند شدن از فرهنگ کار قوی می‌کشانند. همین که فردی وارد محل کار می‌شود در ارتباط با تصورات و عکس‌العمل دیگران، نگرش‌های کار شکل یافته او در دوران طفولیت تایید شده و یا مورد نقض قرار می‌گیرد(علی اکبری معلم،1389).

باید با ایجاد فرهنگ درست کار در سنین کودکی و نوجوانی در آحاد جامعه، رشد و پیشرفت فرهنگ زندگی و فرهنگ اجتماعی را بهبود بخشید. نظام آموزشی کشور می تواند در این زمینه گام های اساسی بردارد. نظام آموزشی در این باره نقش بسیار موثری دارد به نحوی که با یک برنامه ریزی طولانی مدت در دوره ابتدایی می توان به شاخصه های بسیاری از تحقق فرهنگ کار دست یافت.

بنابراین فرهنگ کار یک هنجار فرهنگی است که یک ارزش اخلاقی مثبتی را برای انجام یک شغل درست وضع نموده است و مبتنی بر این باور است که کار فی‌نفسه دارای یک ارزش ذاتی است. مثل سایر هنجارهای فرهنگی، علاقه‌مندی و باور یک فرد به اخلاق کار اساساً تحت تأثیر تجارب و تعلیم یافتن فرد در خلال دوران طفولیت و نوجوانی است.

در این پژوهش سعی می شود به بررسی مؤلفه های به کار رفته از فرهنگ کار در کتب درسی مقطع ابتدایی پرداخته شود و به این سوال پاسخ داده شود که به چه میزان فرهنگ کار در برنامه درسی مقطع ابتدایی گنجانده شده و آیا تمامی مؤلفه های آموزشی فرهنگ کار به کار رفته است.

آیا برنامه درسی موجود پاسخگوی مناسبی برای پرورش افراد به عنوان شهروندی مسئول و آراسته به فرهنگ صحیح کار در جامعه می باشد. همچنین سعی می شود با تکیه بر مولفه های فرهنگ کار به این نتیجه دست یابد که سهم اشتغال بانوان و دیدگاه آموزشی نسبت به اشتغال بانوان در کتب درسی مقطع ابتدایی به چه صورت می باشد؟

2- اهمیت و ضرورت تحقیق :

1-2-1- ضرورت نظری

تحقیقات میدانی و بررسی سیاست ها و برنامه‏های نظام آموزش در حوزه کار و تولید و مهم تر از آن در موضوع «اشتغال زنان»، نشان از فقدان عناصر جامعیت، آینده‏نگری و ضعف مطالعات علمی دارد. از این رو تدوین برنامه درسی با محوریت موضوعی فرهنگ کار که با توجه هم‏زمان به شرایط کنونی و آینده جامعه ما و جامعه جهانی، ویژگی‏ها و کارآمدی‏های زنان، آموزه‏های دینی و اهداف انقلاب اسلامی، ارایه کننده طرحی کلان و جامع و قابل دفاع باشد، ضرورتی اجتناب‏ ناپذیر است. به طور کلی ضرورت نظری این پژوهش به شرح ذیل می باشد:

1- باعث توسعه و تعمیق دانش مربوط به به فرهنگ کار می گردد.

2- باعث روشن شدن مبانی نظری ارتباط درحوزه فرهنگ و کار با یکدیگر و برنامه درسی می گردد.

3- باعث توسعه و تعمیق دانش در خصوص اشتغال بانوان می گردد.

1-2-2- ضرورت عملی

1- کمک به برنامه ریزان درسی وآموزشی دوره ابتدایی در تدوین سرفصل های مربوط به فرهنگ کار

2- کمک به برنامه ریزان در حوزه اشتغال بانوان در خصوص توجه به فرهنگ آموزش

3- راهکاری برای مربیان مراکز آموزشی که با کودکان و نوجوانان در ارتباطند