ج) نظریه رفتاری: یادگیری- رفتاری نگر. 14

 

د) نظریه پدیدارشناختی و وجودی.. 17

 

دیدگاه شناختی. 17

 

نظریه یادگیری شناختی – اجتماعی. 19

 

تعریف فوبی (هراس). 21

 

علائم اضطراب اجتماعی. 23

 

جنبه‌های ادراکی. 23

 

جنبه‌های رفتاری.. 24

 

جنبه‌های فیزیولوژیکی. 24

 

همایندی مرضی. 25

 

ویژگی‌های بالینی هراس اجتماعی. 25

 

اختلال‌های اضطرابی فوبیک… 26

 

تداوم اختلال هراس اجتماعی. 26

 

مؤلفه‌های هراس (اضطراب) اجتماعی. 28

 

بعد فیزیولوژیكی. 28

 

فیزیولوژی اضطراب.. 28

 

بعد رفتاری.. 29

 

بعد شناختی. 29

 

الگوی شناختی اختلال هراس اجتماعی. 30

 

ماهیت تفكر منفی در افراد مبتلا به هراس اجتماعی. 32

 

رفتارهای ایمنی موقعیتی. 33

 

درمان هراس اجتماعی. 35

 

الگوی تعاملی. 38

 

تأثیر درمان شناختی در هراس اجتماعی. 40

 

درمان شناختی ـ رفتاری.. 44

 

توصیف درمان شناختی ـ رفتاری.. 44

 

نظریه‌های درمان شناختی ـ رفتاری.. 46

 

1- نظریه روان‌درمانی ـ شناختی بک… 46

 

2- نظریه عقلانی ـ عاطفی الیس.. 47

 

الگوهای رایج درمان اختلال هراس.. 47

 

1- حساسیت‌زدایی تدریجی (منظم) 47

 

2- آرمیدگی عضلانی. 51

 

پسخوراند زیستی. 51

 

كنترل نفس‌نفس‌زدن. 52

 

آموزش ابراز وجود 52

 

تحقیقات خارجی.. 53

 

تحقیقات داخلی.. 57

 

جمع‌بندی.. 62

 

روش تحقیق.. 63

 

شركت كنندگان. 63

 

ابزار اندازهگیری.. 63

 

پرسشنامه‌ی هراس اجتماعی. 63

 

 

مقیاس اضطراب بك. 64

 

روش اجرای پژوهش.. 64

 

روش‌های آماری تحلیل داده‌ها 64

 

روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 66

 

تحلیل داده‌ها 67

 

بررسی مفروضات تحلیل‌های آماری.. 67

 

– نرمال بودن توزیع متغیرها در جامعه. 67

 

بررسی فرض همگنی واریانس‌های متغیرهای پژوهشی. 68

 

بررسی فرض همگنی رگرسیون متغیرهای پژوهشی.. 69

 

فرضیه 1. 71

 

فرضیه 2. 72

 

پیشنهادها 74

 

پیشنهادهای پژوهشی. 74

 

محدودیت‌های پژوهش.. 74

 

تبیین نهایی.. 75

 

منابع فارسی.. 76

 

منابع لاتین. 78

 

مقیاس هراس اجتماعی کانور. 82

 

پرسشنامه اضطراب بک… 83

 

چكیده

 

اضطراب یكی از شایع‌ترین اختلالات نوروتیك است كه همه انسان‌ها در شرایط مختلف آن را تجربه می‌كنند. این مطالعه به منظور بررسی اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری بر کاهش اضطراب و افزایش کنش‌وری تحصیلی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال هراس اجتماعی انجام شده است. طرح پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون ـ پس آزمون با گروه کنترل بود، جامعه پژوهش یکی از مدارس مشهد بود که 28 دانش آموز (14 تا 19 سال) مبتلا به هراس اجتماعی از بین دانش‌آموزان مشهد بر اساس نمره آزمون هراس اجتماعی و بر مبنای نمونه‌گیری در دسترس و داوطلبانه انتخاب و به صورت تصادفی جایگزینی به دو گروه (آزمایش 14 نفر و کنترل 14 نفر) تقسیم شدند. در این مطالعه قبل از اجرای مداخله، تمامی ‌آزمودنی‌ها توسط پرسشنامه‌های مقیاس اضطراب و هراس اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفتند، سپس از میان کسانی که دارای هراس اجتماعی بودند، به‌طور هدفمند 28 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند (14 نفر گروه آزمایش و 14 نفر گروه کنترل) و بعد از اجرای متغیر مستقل گروه‌درمانی شناختی رفتاری، پرسشنامه اضطراب مجدداٌ اجرا شد. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل استنباطی داده‌ها از شاخص‌های آماری مانند تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که اضطراب و کنش‌وری تحصیلی دانش‌آموزان در پس‌آزمون گروه آزمایش تفاوت معناداری داشته است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که درمان شناختی ـ رفتاری می‌توان در بهبود سلامت روان‌شناختی و کنش‌وری تحصیلی دانش‌آموزان مورد کاربرد قرار گیرد.

 

کلید واژه‌ها: درمان شناختی ـ رفتاری، ‌اضطراب، هراس اجتماعی، کنش‌وری تحصیلی.

 

فصل اول: مقدمه تحقیق

 

 

بیان مسأله

 

اضطراب عبارت است از یک احساس منتشر، ناخوشایند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست می‌دهد و شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. وقوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس زا بوده‌اند یا طی آن‌ها به فرد آسیب رسیده است باعث اضطراب در افراد می‌شود. همه انسان‌ها در زندگی خود دچار اضطراب می‌شوند، ولی اضطراب مزمن و شدید غیرعادی و مشکل‌ساز است. تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که اضطراب در خانم‌ها، طبقات کم‌درآمد و افراد میان‌سال و سال‌خورده بیشتر دیده می‌شود (سوخودولسکی[1] و همکاران، 2013). تشخیص اضطراب و درمان آن در کودکان و نوجوانان بسیار مهم است، چون شخصیت آنان طی این دوره شکل می‌گیرد. بسیاری از کودکان زمانی که در شرایط جدیدی قرار می‌گیرند، دچار اضطراب می‌شوند و واکنش‌های متعددی را از خود بروز می‌دهند (دیکن و آبرامویچ[2]، 2004). بایستی گفته شود، كه اضطراب در بین انسان‌ها وجود دارد، هر موجود با هوشی، اضطراب‌دارد، می‌توان گفت كه اضطراب یك حالت طبیعی بدن است، انواع متعدد مسائل زندگی فردی، اجتماعی و جسمانی ایجاب می‌كند كه به طور دایم از خود سازگاری نشان دهیم، غیر از اضطراب چه چیزی ما را بر جلو بر می‌دارد و هر انسانی كه فكر می‌كند دارای سهمی از اضطراب است و به طور كلی می‌توان گفت 10 درصد اضطراب‌ها برای یك انسان عادی، ضرورت دارند اما متاسفانه این درصد همیشه پایین نیست. به هر حال، انسان‌ها دارای سهمی از اضطراب هستند كه از پائین‌ترین حد تا بالاترین حد گسترده شده است. به همین خاطر نیاز است تا به اهمیت و گستردگی مسئله پرداخت شود (گنجی، 1376).

 

اختلال اضطرابی اجتماعی اختلالی شایع، مزمن و ناتوان کننده است. ویژگی اصلی اختلال اضطراب اجتماعی، ترس آشکار و مستمر از یک یا چند موقعیت اجتماعی یا عملکردی است که شخص در معرض دید اشخاص ناآشنا، یا احتمالاً در معرض توجه دیگران قرار می‌گیرد. فرد از این واهمه دارد کاری انجام دهد که موجب تحقیر یا شرمندگی او شود. قرار گرفتن در معرض موقعیت‌های اجتماعی ترس‌آور در آن‌ها تقریبا همیشه به اضطراب منجر می‌شود. اجتناب، اضطراب انتظاری، یا پریشانی در موقعیت‌های اجتماعی یا عملکردی به طور قابل توجهی با فعالیت‌های عادی، کارکرد شغلی، تحصیلی یا فعالیت‌ها و روابط اجتماعی فرد تداخل می‌کند (نورتون و پرایس[3]، 2007).

 

با مرور تحقیقات همه­گیرشناسی، شیوع اضطراب اجتماعی در طول زندگی در کشورهای غربی بین 7 تا 12 درصد کل جمعیت برآورد شده است (فورمارک[4]، 2002؛ کسلر و همکاران[5]، 2005). اختلال تقریباً به طور برابر در مردان و زنان وجود دارد و اضطراب اجتماعی غالبا در نوجوانی شروع می­شود (آیرز[6] و همکاران، 2007). اضطراب اجتماعی غالباً با اختلال بی­قراری مفرط، لالی، فرار از مدرسه، اضطراب جدایی، بازداری رفتاری و کمرویی همراه است. اگر اختلال درمان نشود، غالباً دوره­های مزمن و بی­وقفه­ای را در پی دارد و منجر به اختلال جدی در عملکرد شغلی و اجتماعی می­گردد (دیوید سون، هاگس، جرج و بلیزر[7]، 1993؛ لیبو وتیز، گرمان، فیر و کلین[8]، 1985؛ اشنیر[9] و همکاران، 1994؛ اشنیر، جانسون، هورنیگ، لیبوویتز و ویزمن[10]، 1992؛ استین و کین[11]، 2001؛ استین، تارگرود و واکر[12]، 2000؛ استین، واکر و فورد[13]، 1996).