2-1-تعاریف عملكرد نوآوری………………………………………………………………………………….. 16
2-1-1- تاریخچه عملكرد نوآوری…………………………………………………………………………….. 20
2-1-2- اهمیت عملكرد نوآوری……………………………………………………………………………….. 21
2-1-3- ابعاد عملكرد نوآوری………………………………………………………………………………….. 21
2-1-4- رویكردهای عملكرد نوآوری………………………………………………………………………… 22
2-2- تعاریف عملكرد كیفیت…………………………………………………………………………………… 25
2-2-1- اهمیت عملكرد كیفیت………………………………………………………………………………… 26
2-2-2 -ابعاد عملكرد كیفیت……………………………………………………………………………………. 27
2-2-3- مدل عملكرد كیفیت كانو……………………………………………………………………………… 27
2-3- تعاریف مدیریت کیفیت فراگیر…………………………………………………………………………. 31
2-3-1- تاریخچه مدیریت كیفیت……………………………………………………………………………… 32
2-3-2- اهمیت مدیریت كیفیت………………………………………………………………………………… 33
2-3-3- ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری مدیریت كیفیت………………………………………………. 33
2-3-3-1- ابعاد سخت افزاری مدیریت كیفیت…………………………………………………………….. 34
2-3-4- رویكردهای مدیریت كیفیت………………………………………………………………………….. 39
2-4-1- رابطه بین فعالیت های مدیریت کیفیت جامع و عملکرد کیفیت……………………………… 42
2-4-2- رابطه بین فعالیت های مدیریت کیفیت جامع و عملکرد نوآورانه……………………………. 43
2-4-3- مدیریت کیفیت فراگیر و عملکرد نوآوری………………………………………………………… 44
2-5-1- پیشینه ی پژوهش های داخلی………………………………………………………………………. 47
2-5-2- پیشینه ی پژوهش خارجی……………………………………………………………………………. 50
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………… 55
3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………… 55
3-3- جامعه آماری تحقیق……………………………………………………………………………………….. 56
3-4- ابزار گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………….. 57
3-5- پایایی و روایی……………………………………………………………………………………………… 58
3-5-1- پایایی……………………………………………………………………………………………………… 58
3-5-2- روایی محتوا……………………………………………………………………………………………… 59
3-6- روش های آماری تحقیق…………………………………………………………………………………. 59
3-6-1-آزمون كولموگروف – اسمیرنوف…………………………………………………………………….. 60
3-6-1- مدل سازی معادلات ساختاری………………………………………………………………………. 61
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………… 63
4-2- توصیف آماری……………………………………………………………………………………………… 63
4-2-1- جنسیت…………………………………………………………………………………………………… 64
4-2-2- وضعیت سن…………………………………………………………………………………………….. 64
4-2-3 – میزان تحصیلات………………………………………………………………………………………. 65
4-2-4- سابقه ی کار……………………………………………………………………………………………… 65
4-2-5- سابقه ی مدیریت……………………………………………………………………………………….. 66
4-2-6- تعداد پرسنل……………………………………………………………………………………………… 66
4-2-7- نوع فعالیت………………………………………………………………………………………………. 67
7-2-8- گواهینامه های در اختیار………………………………………………………………………………. 67
4-3- توصیف آماری متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………… 68
4-3-1- گروه های کوچک حل مسئله………………………………………………………………………… 68
4-3-2- پیشنهادات کارکنان……………………………………………………………………………………… 68
4-3-3- آموزش مرتبط با شغل برای کارکنان……………………………………………………………….. 68
4-3-4- مدیریت فرآیند………………………………………………………………………………………….. 69
4-3-5- اطلاعات کیفیت…………………………………………………………………………………………. 69
4-3-6- عملکرد کیفیت………………………………………………………………………………………….. 69
4-3-7- عملکرد نوآوری………………………………………………………………………………………… 70
4-4-آزمون كولموگروف – اسمیرنوف………………………………………………………………………… 70
4-6- بررسی مدل های اندازه گیری………………………………………………………………………….. 71
4-6-1- تحلیل عاملی تاییدی متغیر ابعاد نرم افزاری مدیریت کیفیت………………………………….. 71
4-6-1-1-بخش اول……………………………………………………………………………………………… 72
4-6-1-2- بخش دوم…………………………………………………………………………………………….. 75
4-6-2- تحلیل عاملی تاییدی ابعاد سخت افزاری مدیریت کیفیت……………………………………… 77
4-6-2-1- بخش اول…………………………………………………………………………………………….. 77
4-6-2-2- بخش دوم…………………………………………………………………………………………….. 80
4-6-3- متغیر عملکرد کیفیت…………………………………………………………………………………… 82
4-6-4- متغیر عملکرد نوآوری…………………………………………………………………………………. 84
4-7-1- مدل مفهومی تحقیق در قالب مدل معادلات ساختاری………………………………………….. 85
4-7-2-مدل در حالت تخمین استاندارد………………………………………………………………………. 86
4-7-3- مدل در حالت ضرایب T و بررسی فرضیه های پژوهش با معادلات ساختاری…………. 87
4-7-3-1-آزمون فرضیه اول…………………………………………………………………………………….. 88
4-7-3-2-آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………………………. 89
4-7-3-3-آزمون فرضیه سوم……………………………………………………………………………………. 89
4-7-3-4-آزمون فرضیه چهارم…………………………………………………………………………………. 89
4-7-3-5-آزمون فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………… 89
4-7-3-6-آزمون فرضیه ششم………………………………………………………………………………….. 90
4-7-5- تحلیل مسیر……………………………………………………………………………………………… 90
4-7-6- شاخصهای برازش مدل……………………………………………………………………………….. 91
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………… 94
5-2-آمارتوصیفی متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………….. 94
5-3- نتایج بررسی فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………. 99
5-3-1-فرضیه اول تحقیق……………………………………………………………………………………….. 99
5-3-2-فرضیه دوم تحقیق……………………………………………………………………………………….. 99
5-3-2-فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………………………………. 100
5-3-4-فرضیه چهارم تحقیق…………………………………………………………………………………… 100
5-3-5-فرضیه پنجم تحقیق…………………………………………………………………………………….. 100
5-3-6-فرضیه ششم تحقیق…………………………………………………………………………………….. 101
5-4-پیشنهادات اجرایی مبتنی بر نتایج پژوهش……………………………………………………………. 101
5-5- محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………… 102
5-6- پیشنهادات آتی برای انجام تحقیق…………………………………………………………………….. 103
منابع …………………………………………………………………………………………………………………. 104
پیوست‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 111
چکیده
نوآوری یکی از عواملی است که همواره در تحقیقات مختلف به اهمیت آن در موفقیت شرکت ها اشاره شده است. عوامل بسیار زیادی وجود دارد که عملکرد نوآوری در یک سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد، اما در این تحقیق تاثیر عوامل سخت افزاری و نرم افزاری سیستم های مدیریت کیفیت و عملکرد کیفیت بر این عامل سنجیده شده است. لذا هدف اصلی این تحقیق تاثیر توانمندی در اجرای ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری مدیریت کیفیت بر عملکردنواوری با توجه به نقش میانجی عملکرد کیفیت در شرکت های تولیدی استان گیلان است. تحقیق جاری از نوع تحقیق های كاربردی و از نظر دسته بندی تحقیق بر حسب نحوه ی گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی است. جامعه ی آماری تحقیق کلیه ی شرکت های تولیدی در استان گیلان هستند، که قابلیت پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت را دارند، می باشد و تعداد آنها 373 شرکت می باشد. روش نمونه گیری در این تحقیق از نوع نمونه گیری تصادفی است و از هر شرکت فقط مسئول سیستم مدیریت کیفیت به عنوان نمونه ی انتخاب می شود. ابزار جمع آوری اطلاعات هم از نوع پرسشنامه ی استانداردی است که توسط ژنگ و همکاران (2014) طراحی شده است. برای بررسی فرضیه های تحقیق از تحلیل عاملی تاییدی و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتیجه ی تحقیق حاكی از تاثیر مثبت ابعاد نرم افزاری سیستم های مدیریت کیفیت بر ابعاد سخت افزاری سیستم های مدیریت کیفیت، عملکرد کیفیت و عملکرد نوآوری بود. از سوی دیگر تاثیر مثبت ابعاد سخت افزاری سیستم های مدیریت کیفیت بر عملکرد کیفیت و عملکرد نوآوری به تایید رسید و در نهایت تاثیر عملکرد کیفیت بر عملکرد نوآوری نیز تایید شده است.
واژگان کلیدی: عملکرد نوآوری، عملکرد کیفیت، سیستم مدیریت کیفیت، شرکت های تولیدی استان گیلان.
1-1-مقدمه
وجود رقابت جهانی نیاز شرکت ها را برای تولید محصولات و تكنولوژی های جدید افزایش داده است و به این جهت است که رقابت در بین سازمان های نوآور و خلاق افزایش یافته است. از آنجایی كه سازمان سعی در برآوردن این نیازها دارند. خلاقیت و نوآوری برای كمك به بقا و رشد سازمان ها و بهبود عملكرد سازمان ها با اهمیت است. نوآوری به سازمان ها امكان می دهد تا موقعیت ها را شناسایی کنند و از آنها جهت بهبود عملكرد خود بهره گیرند(Gundry et al, 2014,3). نوآوری برای سازمان ها از اهمیت بسیار برخوردار است، زیرا می تواند مزیت رقابتی پایدار را برای آنها فراهم کند. بسیاری از سازمان ها در محیط سازمانی خود با مشکلات زیادی از نظر رقابتی مواجه هستند و این مشکلات به علت سرعت بالای تغییرات در محیط، به خصوص تغییرات تکنولوژیکی و فناوری اطلاعات می باشد(Jiebing et al, 2013, 363).
عملکرد نوآورانه ی شرکت خروجی متغیر مکنونی است که توانایی نوآورانه ی شرکت نام دارد. توانایی تكنولوژیك از فعالیت های درونی و منابع خارجی به دست می آید. عملكرد نوآورانه ممكن است از طریق فعالیت های فناورانه ی درونی به دست آید، مانند فعالیت های تحقیق و توسعه ای درون شركت یا مهندسی معكوس نظام مند. دانش ممكن است از منابع خارجی به دست آید؛ پس یا محصول جانبی روش های مختلف تعامل با جهان خارج است یا از طریق جست و جوی فعال و هدفمند به دست می آید. این توانایی ها از طریق انواع مختلف تشكیل سرمایه ی انسانی در سطح بنگاه افزایش می یابند. یا از طریق فعالیت های آموزشی رسمی و غیر رسمی یا به كارگیری افرادی كه در حال حاضر دانش طلب می كنند(طالبی و صالحی، 1393، 62). شركت ها می توانند مزیت و موقعیت های خوبی را از نوآوری محصولات و فرآیندها كسب نمایند. یكی از عوامل موثر در بروز نوآوری در یك جامعه یا سازمان، زمنیه سازی و بسترسازی در بین انسان ها جهت ایجاد فرهنگی است كه همگان در تلاش برای رشد دادن دیگری هستند و با تأثیر برروی یكدیگر به پیشرفت جامعه كمك می كنند(بدری آذرین و همکاران، 1391، 27). لذا این فصل با توجه به موضوع تاثیر توانمندی در اجرای ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری مدیریت کیفیت بر عملکرد نوآوری با توجه به نقش میانجی عملکرد کیفیت در شرکت های تولیدی استان گیلان در نه بخش مختلف تدوین شده است، که شروع این بخش با بیان مسئله ی تحقیق و پایان آن با قلمروی تحقیق بوده است.
1-2-بیان مسئله تحقیق
نوآوری در حال تبدیل شدن به یک فاکتور مهم برای رقابت پذیری شرکت است و اگر سازمانی فاقد توانایی در رویکرد نوآوری باشد و نتواند به این مهم دست پیدا کند، قطعا در مواجهه با رقبای خود توانایی لازم را نمی تواند داشته باشد(Walter, 2012, 643). نوآوری را باید فرآیندی شامل طرح ایده نو، کسب دانش لازم از طرق مختلف، تبدیل ایده و دانش یا تکنولوژی به محصول یا خدمت جدید و ارائه آن به بازار )مشتری) و پذیرش آن از سوی مشتری دانست(کزازی و شول، 1392، 4). شركت ها می توانند مزیت و موقعیت های خوبی را از عملكرد نوآوری كسب نمایند و در عرصه های مختلف رقابتی عملكرد مناسبی از خود نشان دهند(بدری آذرین و همکاران، 1391، 38). با در نظر گرفتن فشار رقابتی حاکم بر بازار، اندازه گیری عملکرد نوآوری از اهمیت خاصی برخوردار است و محققین و کاربران نیازمند شاخص های مناسبی برای مطالعه عملکرد نوآوری هستند. شاخصهای عملکرد نوآوری را می توان به سه گروه، نوآوری در محصول، نواوری در فرآیند و نواوری سازمانی تقسیم می کنند(Yuan Hung et al, 2011, 218). از منظر محصول، نوآوری یعنی استفاده از ابزارهای نوین تکنولوژیک و دانش بازار برای ارائه و عرضه محصول یا خدمتی نو به مشتریان(اکبری و همکاران، 1392، 37). از منظر فرآیند، نوآوری یعنی مجموعه عملیاتی که از پردازش ایده شروع می شود و سرانجام به تولید و عرضه محصول یا خدمت جدید به بازار منتهی می گردد(اکبری و همکاران، 1392، 37). از منظر سازمانی، نوآوری عبارت است از ترکیبی از توسعه و پیاده سازی ایده های جدید، محصولات، سیستم ها و تکنولوژی های جدید(اکبری و همکاران، 1392، 37). پراچو و سوهال رابطه بین مدیریت کیفیت فراگیر و عملکرد نوآوری را شناسایی کرده و نشان دادند که مدیریت کیفیت فراگیر موجب افزایش نوآوری می شود(Prajogo & Sohal, 2003, 908). از نظر ژنگ و همكاران ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری مدیریت كیفیت و همچنین عملكرد كیفیت از عوامل تاثیر گذار بر عملكرد نوآوری سازمان ها به شمار می رود(Zeng et al, 2014, 6).
ابعاد سخت افزاری مدیریت کیفیت به عنوان ابزاری جهت شیوه های اجرایی مدیریت کیفیت است(Bin Abdullah & Jose Tari, 2012, 178). ابعاد سخت افزاری مدیریت كیفیت به برنامه ریزی سازمان در راستای استفاده از سیستم های صنعتی پیشرفته، استفاده از اصول تولید به موقع، داده های کیفی و گزارشات، طراحی مدیریت کیفیت، کنترل فرایند آماری، تولید با خطای صفر، بهینه کاوی و اندازه گیری پیوسته، بهسازی مداوم و پیوسته و بهبود اثربخشی، سیستم اطلاعات مدیریت، كیفیت اطلاعات اطلاق می شود(Bin Abdullah & Jose Tari, 2012, 180). ابعاد سخت افزاری مدیریت کیفیت از عوامل موثر بر عملكرد نوآوری در سازمان ها به شمار می رود(Zeng et al, 2014, 6; Bin Abdullah & Jose Tari, 2012, 180). ابعاد نرم مدیریت کیفیت، شیوه های رسیدگی کردن مدیریت در خصوص کارمندان، ارتباطات و رهبری می باشد(Bin Abdullah & Jose Tari, 2012, 178). ابعاد نرم افزاری مدیریت كیفیت به برنامه ریزی سازمان در راستای تمرکز بر مشتری، مدیریت منابع انسانی (آموزش های شغلی مرتبط با كار كاركنان، کار دسته جمعی، درگیرشدن در کار کارکنان، ارتباطات، پاداش و تشویق، توانمندسازی کارکنان)، تشكیل گروه های حل مسئله، تعهد مدیریت ارشد، مدیریت تامین کننده، فرهنگ کیفیت و مسئولیت پذیری اجتماعی گفته می شود(Zeng et al, 2014, 6; Kim et al, 2012,301). ابعاد نرم افزاری مدیریت کیفیت از دیگر عوامل تاثیرگذار بر عملكرد نوآوری در سازمان ها به شمار می رود و از عواملی است كه باعث بهبود این فرآیند در سازمان می گردد Zeng et al, 2014, 6; Bin Abdullah & Jose Tari, 2012, 180)).
عامل دیگری كه بر عملكرد نوآوری سازمان تاثیر می گذارد، عملكرد كیفیت سازمان است(Zeng et al, 2014, 6). توجه سازمان به عملكرد كیفیت فرآیندهای سازمان را به ارائه ی محصولات و خدمات با كیفیت و مطابق با نیازهای مشتری ترغیب می كند(بحرینی و همكاران، 1388، 65). عملکرد کیفیت به عنوان یکی از روش های نوین مهندسی کیفیت از مطالعه بازار و شناسایی مشتریان محصول شروع می شود(سیدی و همکاران، 1391، 132). گسترش عملکرد کیفیت یک رویکرد مشتری محور است که اجازه می دهد تا نیازهای مشتری از طریق مراحل مختلف برنامه ریزی محصول، طراحی، مهندسی و ساخت با یک محصول نهایی ارتباط برقرار نماید(Chen & Ko, 2008, 418). عملکرد کیفیت یکی از آن دسته تکنیک هایی است که سازمان را از همان مراحل ابتدایی چرخه عمر محصول (کالا یا خدمات)، یعنی فاز طراحی در کسب رضایت مشتری یاری می دهد(رحمانی و همکاران، 1391، 9). ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری مدیریت كیفیت با تاثیر مثبت بر عملكرد كیفیت زمینه را برای بهبود كیفیت عملكرد نوآوری سازمانها آماده می كنند و از عوامل تاثیر گذار بر آن به شمار می روند(Zeng et al, 2014, 6).
