پایان نامه بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان مقطع …

2-1-2. یادگیری الکترونیکی. 13

2-1-2-1. شیوههای آموزش الکترونیکی. 15

2-1-2-2. انواع تعامل در یادگیری الکترونیکی. 16

2-1-2-3. چالشهای نظام آموزش الکترونیکی. 17

2-1-2-4. رویارویی با چالشها. 20

2-1-3. آموزش مجازی. 23

2-1-4-1. فناوری اطلاعات و آموزش و پرورش. 28

2-1-4-2. فناوری اطلاعات و سواد رایانه ای. 29

2-1-5. مدرسه هوشمند. 31

2-1-5-1. اهداف و مؤلفه های کلیدی مدارس هوشمند. 32

2-1-5-1-1. مدیریت و آموزش ـ یادگیری. 33

2-1-5-1-2. مدیریت و امور اداری. 34

2-1-5-1-3. افراد، مهارتها و مسئولیتها. 35

2-1-5-1-4. فناوری. 35

2-1-5-5. فرآیند. 35

2-1-5-1-6. سیاستها. 36

2-1- 5-2.اهمیت و ضرورت مدارس هوشمند. 36

2-1-5-3. ارکان مدرسه هوشمند:. 37

2-1-5-4. راهبردها و سیاستهای توسعه مدارس هوشمند. 38

2-1-5-5.دسته بندی مدارس هوشمند. 39

2-1-5-6. مشکلات اجرای طرح مدارس هوشمند. 40

2-1-5-7. تجهیزات هوشمندسازی مدارس. 42

2-1-5-8. تفاوت مدارس سنتی و هوشمند. 46

2-2. مدل سوات.. 48

2- 2-1. قواعد حاکم بر مدل سوات و ماتریس تحلیلی آن 49

2-3. تحقیقات انجام شده در ایران و خارج از ایران 49

2-3-1. چکیده تحقیقات داخلی. 49

2-3-2. تحقیقات انجام شده در خارج از ایران. 58

2- 4. خلاصه وجمعبندی.. 72

فصل سوم:روش تحقیق

3-1. روش پژوهش.. 74

3-2. جامعه آماری.. 74

3-3. حجم نمونه و روش نمونهگیری: 74

3-4. شیوه گردآوری داده‌ها.. 75

3-5. ابزار گرداوری داده‌ها.. 75

3-6. روایی پرسشنامه.. 76

3-7. پایایی پرسشنامه.. 76

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 77

فصل چهارم:روش تجزیه وتحلیل دادهها

مقدمه.. 79

4 – 1 توصیف ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخگویان: 80

4-1-1- توزیع فراوانی معلمان بر حسب جنسیت. 80

4-1-2- توزیع فراوانی معلمان بر حسب سابقه خدمت 81

4-1-3- توزیع فراوانی معلمان بر حسب میزان تحصیلات 82

4-1-4- توزیع فراوانی معلمان بر حسب داشتن رایانه در منزل 83

4-1-5- توزیع فراوانی معلمان بر حسب ساعات استفاده از رایانه در کلاس 84

4-1-6- توزیع فراوانی معلمان بر حسب موارد مختلف استفاده از رایانه در مدرسه. 86

4-1-7- توزیع فراوانی رضایت معلمان از سطح سواد رایانه‌ای مسئول تکنولوژی مدرسه. 87

4-1-8- توزیع فراوانی معلمان بر حسب میزان موافقت آنها با هوشمندسازی مدارس ابتدائی. 88

4-2- توصیف متغیرهای پژوهش.. 89

4-2-1- نقاط قوت هوشمندسازی مدارس ازدیدگاه معلمان 89

4-2-2- فرصتهای هوشمندسازی مدارس ازدیدگاه معلمان 92

4-2-3- نقاط ضعف هوشمندسازی مدار س ازدیدگاه معلمان 96

4-2-4- تهدیدهای هوشمندسازی مدارس ازدیدگاه معلمان 98

4-3- بررسی سؤالهای پژوهش.. 101

4-3-1 بررسی توزیع متغیرهای پژوهش. 101

4-3-2- بررسی سؤالهای پژوهش. 101

4-4. محاسبه ضرایب اولیه، ثانویه و نهایی چهار متغیر اصلی پژوهش با توجه به مدل SWOT.. 109

4-4-1- محاسبه ضرایب اولیه، ثانویه و نهایی نقاط قوت هوشمندسازی مدارس با توجه به مدل SWOT. 109

4-4-2- محاسبه ضرایب اولیه، ثانویه و نهایی فرصت های فرارو در هوشمندسازی مدارس با توجه به مدل SWOT. 110

4-4-3- محاسبه ضرایب اولیه، ثانویه و نهایی نقاط ضعف هوشمندسازی مدارس با توجه به مدل SWOT. 111

4-4-4- محاسبه ضرایب اولیه، ثانویه و نهایی تهدیدهای فرارو در هوشمندسازی مدارس با توجه به مدل SWOT. 113

4-5-5- نقاط قوت هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان ابتدائی شهر کرمان، بر اساس اولویت چیست؟. 114

4-5-6- فرصتهای فرارو در هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان ابتدائی شهر کرمان، بر اساس اولویت چیست؟. 116

4-5-7- نقاط ضعف هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان ابتدائی شهر کرمان، بر اساس اولویت چیست؟. 117

4-5-8- تهدیدهای فرارو در هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان ابتدائی شهر کرمان، بر اساس اولویت چیست؟. 119

4-6.بر اساس مدل سوات، چه استراتژی(راهبردی) را می توان برای هوشمندسازی مدارس، پیشنهاد داد؟ 120

فصل پنجم:خلاصه ونتیجهگیری

5-1. بحث و نتیجه گیری ازیافته ها 127

5-1-1.ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخگویان. 127

5-1-1-1.جنسیت. 127

5-1-1-2.سابقه خدمت. 127

5-1-1-3.میزان تحصیلات. 127

5-1-1-4.برخورداری ازرایانه درمنزل. 128

5-1-1-5. ساعات استفاده از رایانه درکلاس. 128

5-1-1-6. موارد مختلف استفاده از رایانه در مدرسه. 128

5-1-1-7.رضایت ازسطح سواد رایانه ای مسئول تکنولوژی 129

5-1-1-8.میزان موافقت با هوشمندسازی مدارس… 129

5-1-2.پرسشهای پژوهش.. 129

5-1-2-1. پرسش اول. 129

5-1-2-2. پرسش دوم. 131

5-1-2-3.پرسش سوم. 132

5-1-2-4 .پرسش چهارم. 133

5-1-2-5.پرسش پنجم. 134

5-1-2-7.پرسش هفتم. 135

5-1-2-8. پرسش هشتم. 135

5-2.راهبردها.. 136

5-4. نتیجه گیری کلی.. 139

5-5.پیشنهاد پژوهشی.. 140

5-6.پیشنهاد کاربردی.. 141

5-7.محدودیتها.. 142

منابع فارسی.. 143

پیوست شماره 1 (پرسشنامه).. 149

پیوست شماره 2 (پایایی).. 159

2-2. پایایی نقاط قوت.. 162

2-3. پایایی فرصت ها.. 164

2-4. پایایی نقاط ضعف.. 165

2-5.پایایی تهدیدها.. 166

مقدمه

نگاهی گذرا به تحولات در عصرهای مختلف نشان می دهد، ارتباط نظامهای آموزشی در هر عصر با دگرگونی های آن عصر مرتبط بوده است. گذشتن از نظام آموزش های مکتب خانه ای در عصر کشاورزی، عبور از آموزش ارتباطات و فردگرایی، بیانگر تغییرات خواسته و ناخواسته در آموزش است چرا که نظام آموزشی هر عصر باید پاسخگوی نیازهای آموزشی آن عصر باشد (محمدی، 1388).

در عصر ما، که عصر انقلاب اطلاعات نامیده می شود، به کارگیری ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات راهکارهای نوینی را در بهبود و توسعه نظام آموزشی ارائه نموده که از نتایج آن استقرار مدارس هوشمند است. با پیدایش مدارس هوشمند در کشورهای پیشرفته مانند انگلستان و آمریکا از اوایل دهه 1960، فرصتهای جدیدی برای یادگیرندگان محروم از تحصیل فراهم شد تا دانش آموزان مدارس روستایی یا برون شهری بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی معلم و به صورت اینترنتی فرآیند یادگیری را طی کنند.

نخستین مدرسه به صورت هوشمند در مالزی تأسیس شد و در واقع باید مالزی را مبتکر این طرح دانست. تجربه ی راه اندازی و اداره مدارس هوشمند در کشور ما برگرفته از نظام آموزش مالزی، به سال 1382 باز می گردد یعنی هنگامی که اولین دبیرستان غیرانتفاعی هوشمند (شهید آقایی)، در ایران تأسیس شد و در حال حاضر، اجرای طرح در بسیاری از دبیرستانها و مدارس ابتدایی شهرهای ایران توسعه یافته است.

با توجه به مطالبی که در قسمت های بعدی تحقیق آورده می شود و به برشماری ضرورت های ایجاد مدارس هوشمند می پردازد. هنوز تردید داشتن عده ای از معلمان و والدین در مؤثر بودن آن و همچنین مشکلاتی که در اجرای این طرح در کشور ما وجود دارد، ضرورت تحقیقات بیشتری را در این زمینه ایجاب می کند تا از تأثیراتی که هوشمندسازی در فرایند آموزش باقی می گذارد آگاه شده و با نگاه واقع بینانه تری به این مدارس نگریسته شود. در این تحقیق به بیان نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان مقطع ابتدایی شهر کرمان پرداخته تا زمینهای باشد که با دید واقع بینانه تری به این مدارس نگریسته و بتوانیم ضمن شناسایی ضعفها، آنها را اصلاح کرده و به تقویت قوتها بپردازیم.

1-2. بیان مسأله

مدرسه هوشمند، سازمانی است آموزشی با موجودیت فیزیکی و حقیقی که در آن دانش آموزان به شکل نوین آموزش خواهند دید (ناصری و مشهدیان، 1390). هدف، ایجاد یک ساختار منطقی و مناسب برای تلقین فناوری اطلاعات و ارتباطات و محتوای دروس به صورت هوشمند است به نحوی که فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت اساسی، مبنای یادگیری قرار می گیرد (شهامت و همکاران، 1371). در تعریف مدارس هوشمند ایران چنین آمده است: مدارس توسعه یافتهای هستند که برای انتقال مفاهیم سنتی از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات کمک می گیرند. این ابزارها شامل: برنامههای رایانه ای از جمله نرم افزاهای کاربردی نظیر اسلاید (پاورپوینت)، واژه نگار و صفحات گسترده و امکانات اینترنتی است (زمانی و همکاران، 1384).

یکی از مفاهیم بکار رفته در تعاریف مدارس هوشمند، فناوری اطلاعات می باشد که عبارت است از گردآوری، انتخاب، پردازش، ذخیره سازی و کاربرد اطلاعات در زمینه های مورد نظر و انتقال آنها از طریق کامپیوترهای چند رسانهای به طوری که حاصل آن طراحی، انتخاب مواد آموزشی (دروس) و مدیریت فرایند یاددهی- یادگیری به صورت شبکه ای از یادگیرندگان، یاددهندگان، کارشناسان ، فنسالاران رایانه میباشد و نوع فضای آموزشی فناوری اطلاعات، پویا، زمان واقعی و مشارکتی است (ابراهیم زاده، 1385).

هم اکنون محور توسعه آموزش های الکترونیکی در اکثر کشورهای جهان، آموزش های مجازی می باشد. با توجه به حجم گسترده تقاضا برای آموزش از یک سو و ناتوانی نظام کنونی در پاسخگویی به آن و همچنین قابلیت های فراوان روش های نوین آموزش الکترونیکی از سوی دیگر، ایجاد و توسعه سیستم های آموزش الکترونیکی به امری ضروری و مهم بدل گردیده است (میرزایی و شعبانی نیا، 1392).

با توجه به عصر حاضر، که عصر انفجار اطلاعات و به روز بودن دانش است و حجم تقاضا برای آموزش گسترده شده و از طرف دیگر قابلیت های فراوان روش های نوین آموزش الکترونیکی نظرها را از آموزش سنتی به آموزش الکترونیکی کشیده، آموزش الکترونیکی هر چند مزیت های فراوان دارد ولی هنوز ایجاد آن در جامعه ما با کمبودها و مشکلاتی همراه است.

تحقیقات زیادی در حوزه آموزش و یادگیری الکترونیکی و هوشمند سازی مدارس انجام شده است (نقیب زاده، 1384/ ملینکس، 1380/ مهرمحمدی و ذوقی، 1383/ جلالی و حداد،1384/ علیزاده، 1385/ امام جمعه و ملایی نژاد و جزوی، 1386/ نادری و زاهدی، 1389/ نیرومند و بحت آوری، 1390) در پژوهش های خود به برشماری مزایای مدارس هوشمند و ضرورت به کارگیری آن پرداخته اند (اسفیجانی، 1381/ شواخی، 1382/ اسلامی و صدری ارجامی، 1383/ جلالی، 1384/ شهباز و سلیم آبادی، 1385/ جهانبخش و صالحی و کاشانی، 1386/ زمانی و عظیمی و محمودی و همکاران، 1387/ زمانی و همکاران، 1389/ علی نژاد، 1390 و1391/ رضاییراد و همکاران، 1391) در پژوهشهای خود، ضمن بیان نقاط قوت و فرصتهای مدارس هوشمند از ضعفها و کمبودهای این مدارس سخن گفته و به ارائه راهکارهایی برای اصلاح ضعفها پرداخته اند همزمان با آن کم وبیش تقاضاهایی از طرف معلمان طرح می شود امابااین وجود تردیدهایی درزمینه گسترش وتوسعه آن نیز از سوی معلمان دراطراف کشور وجودداردبرای معلمان این سؤال پیش می آیدکه آیامدرسه هوشمند باعث تسهیل یادگیری می شود؟ آیا ارتباط اجتماعی دانش اموزان راتقویت میکند یا تضعیف؟ آیا مهارتهای لازم برای استفاده ازمدارس هوشمند را دارند

ازسوی معلمان این سؤال ایجاد می شود که آیا یادگیری از طریق وسایل الکترونیکی، بهتر صورت خواهد گرفت یا خیر؟.

به طور کلی میتوان گفت استفاده از مدارس هوشمند هنوز جای سؤال و بررسی دارد و علیرغم پژوهشهای انجام شده، پژوهشهای بیشتری را می طلبد. حال سؤال اساسی این پژوهش این است: نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان که از نزدیک با این پدیده درگیر هستند؛ چیست؟ آیا آنها با هوشمندسازی مدارس موافقند؟

1-3. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

امروزه به دلایل مختلف ازجمله رشد فناوریهای رایانهای، انفجار دانش و نیاز به روز بودن آن، دیگر آموزش سنتی نمیتواند آنچنان کارایی داشته باشد بنابراین نظرها به سوی آموزش الکترونیکی و مدارس هوشمند معطوف گردیده است. لذا این پژوهش به بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای هوشمندسازی مدارس از دیدگاه معلمان مقطع ابتدایی شهرکرمان میپردازد.

از آنجا که مدارس کنونی، توانایی ارتقاءِ یادگیری دانشآموزان برای ایفای نقش مفیدتر را ندارند لذا برای تربیت دانشآموزان مستعدتر برای زندگی منطقی، مدارس نیاز به تغییر دارند. مدارس باید شرایطی را که بچهها در آن زندگی میکنند و مشغول به کار میشوند در نظر بگیرند و آموزشهای خود را متناسب با نیازهای جامعه عرضه کنند(مرکز هدایت آموزشی، 1992). امروزه به علت رشد فناوریهای رایانهای، سرعت نقل و انتقالات اطلاعاتی و مسئله انفجار دانش اطلاعات به سهولت و سرعت میتواند در اختیار همگان، قرار گیرد. تفاوت این امر بالارفتن سطح دانش متعارف دانشآموزان است که هماهنگی با دورههای آموزشی را به هم میزند. در چنین شرایطی استفاده از فناوریهای اطلاعاتی و انفورماتیکی در مدارس هوشمند، امکان به روز کردن اطلاعات علمی و ارتقاء معلمان و تدریس ایشان را فراهم میآورد(افضل خانی و قدس، 1390).

در کشورهای در حال توسعه، مدارس هوشمند به صورت حضوری برای جبران برخی از عقب ماندگیها نظیر شیوههای ناکارآمد تدریس سنتی معلم محوری، کمبود کتابهای درسی غنی و روزآمد، فقر سواد اطلاعاتی و رایانهای معلمان و دانشآموزان، نیازهای روزافزون بازار کار به نیرویانسانی کارآمد و مجهز به سواد فناوری در حال شکل گیری و توسعه است(زمانی و همکاران، 1389 ).

جامعه اطلاعاتی آینده، نیازمند افرادی است که بتوانند فناوری اطلاعات را خلاقانه در جهت رشد و توسعه به کار برند در این عصر بی بهره ماندن از دانش، بینش و مهارتهای به روز، به بیکاری نابرابری اجتماعی و در نتیجه پیدایی نارضایتی و تنش میانجامد و بنابراین در این دوره بیش از هر زمان دیگر جوامع انسانی نیازمند توسعه انسانی میباشد( مشایخ، 1390).

واقعیتها نشان میدهند که استفاده از فناوریهای نوین در قرن 21، تاثیر عمیقی در زندگی اجتماعی انسان خواهد داشت یقیناً آموزش و پرورش نیز از این تغییرات مستثنی نخواهد بود. تحقیقات در آموزش این مطلب را بیان میکند که فناوری اطلاعات به شکلی عمده در نظام آموزشی منظم استفاده شده است( دلوز، 1380).

با توجه به کاربرد وسیع اینترنت، نیازهای آموزشی فارغالتحصیلان مدارس، دانشگاهها و مراکز آموزشی نیز طبعاً متفاوت شده و باید مهارتهای لازم در این خصوص را فرا گیرند (احمدی و ویرجینیاری، 1382) با توجه به دلایل بالا که ضرورت ایجاد مدارس هوشمند را بیان می کندهنوز تردید داشتن عدهای از معلمان و والدین در موثر بودن آن، و همچنین مشکلاتی که در اجرای این طرح در کشور ما وجود دارد از جمله مشکلات پیش روی مدارس هوشمند است.

(صدری ارحامی، 1383) مسائل فرهنگی را به عنوان عامل مشکل ساز در اجرای طرح یادگیری الکترونیکی میداند. مسائلی از قبیل مقابله و مخالفت افراد در استفاده از روشهای نوین در برابر روشهای سنتی آموزش، وجود مشکلات خاص یادگیری الکترونیکی شامل: بستر مخابراتی در ایران، عدم وجود نرمافزار آموزشی مناسب و هزینه سخت افزاری مناسب میتواند پیاده سازی طرح را با مشکل روبرو کند.

مهمترین شرط پیشرفت در هر زمینه، شناخت مشکلات وکمبودها و برنامه ریزی برای مقابله با آنهاست. تغییر شرایط نامناسب آموزشی و الکترونیکی در ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو مقاله حاضر به شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای هوشمندسازی مدارس میپردازد. نتایج به دست آمده در جهت برنامه ریزی آینده و اجرای بهتر طرح به مسئولین و دست اندرکاران آموزشی،کمک خواهدکرد و از آنجا که مدارس هوشمند در ایران نوپا هستند، برای گسترش و فعالیت بهتر آنها لازم است نقاط قوت و فرصتهای آن شناخته شده تا انگیزه برای فراگیرشدن فراهم شود. با شناسایی فرصتها و قوتها مدیران سعی خواهندکرد تا با الگوگیری از این مدارس،کلاس های خود را به فناوری مجهز نمایند. در ضمن اینکه با تجهیز مدارس،مرزهای دانش ازکتابهای درسی فراتررفته و شیوههای تدریس و یادگیری از حفظیات و به خاطرسپاری محض به تفکر انتقادی و ارزیابی منابع اطلاعاتی گسترش خواهد یافت. نتایج به دست آمده از این پژوهش به مسئولان آموزش و پرورش کمک خواهدکرد تاضمن شناسایی وضعیت این مدارس، درپی رفع نقاط ضعف آنها باشند و با برنامه ریزی صحیح و مطلع شدن از دیدگاه معلمان و دانش آموزان، تهدیدها را به فرصتها تبدیل کنند. از سوی دیگر، تأسیس مدارس هوشمند هزینه بر است و لازم است هرگونه سرمایهگذاری در این مورد سنجیده و حساب شده و با توجه به نتایج پژوهش انجام گیرد تا از صرف زمان و هدردادن هزینهها جلوگیری شود.

بنابراین وجود این قبیل مسائل و مشکلات، ضرورت تحقیق و پژوهش بیشتر در این زمینه را ایجاب میکند تا از تأثیری که این مدارس در فرایند آموزش باقی میگذارند آگاه شده و با نگاه واقع بینانهتری به این مدارس نگریسته تا بتوانیم ضعفها را اصلاح و قوتها را تقویت کنیم.

1-4. اهداف تحقیق

1-4-1. هدف کلی

بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای هوشمند سازی مدارس ابتدایی کرمان از دیدگاه معلمان.

1-4-2. اهداف جزئی

در این راستا اهداف جزئی زیر برای رسیدن به هدف کلی پژوهش مطرح میشوند