الف ) تعارض های شخصی و بین فردی

گر چه ریشه کن کردن کامل تعارض غیر ممکن است اما با بهره گرفتن از روش های پیشگیری و مهارتعارض،می توان بسیاری از کشمکش های بیجا را از بین برد که این روش ها عبارتند از :

• گوش کردن انعکاسی : گوش کردن انعکاسی ، در زمانی که فرد مشکل یا نیاز شدید ی دارد ،می تواند فوق العاده موثر باشد .. این کار به فرد دیگر کمک می کند تا هیجان های منفی رااز بین ببرد یا به حل مشکل خود بپردازد . مشکلی که اگر حل نشده باقی بماند ،می تواند موجب پیدایش یک تعارض اساسی شود (سندی و بوردمن 2001 ).
• توانایی ابزار وجود :فرد را قادر میسازد که نیازهای خود را کمترین در گیری برآورده کند . زمانی که نیاز ها به وجود میآیند ،فرد می تواند با ابزار وجود از ایجاد هیجان هایی که غالباً موجب تعارض می شوند جلو گیری کند . هر دو مهارت گوش کردن و ابزار وجود به روشن شدن دو منبع اصلی تعارض ،یعنی اشتباهات و فقدان اطلاعات ،کمک می کند .
• برون ریزی تنش ها : برون ریزی تنش ها ی خود ،بدون لبریز کردن کاسه صبردیگری ،یک روش مهم دیگر برای پیشگیری و مهار تعارض است . اغلب ، در جریان عادی زندگی ،ممکن است رهایی از تنش های ایجاد شده به شیو هایی صورت گیرد که در جریان عادی زندگی ،ممکن است رهایی از تنش های ایجادشده به شیوه هایی صورت گیرد که در ایجاد تنش کند مثلا فردی که برسر کسی فریاد می کشد و نا سزا می گوید  خود رااز تنش رها می کند ،اما به همان نسبت ،تنش رادر شخص مقابل افزایش می دهد . در حالی که او میتواند در یک اتاق تنها و یا در برابر شخص بی طرفی که حاضر است به فوران برون ریزی احساسات او گوش کند ،شروع به داد و فریاد کند .تمرین های سخت و رقابت های ورزشی نیز می توانند تنش فرد را کاهش دهند .
• افزایش حمایت عاطفی : اعضای خانواده و دوستان می تواند آمادگی فرد را برای در کیر شدن در تعارض های غیر ضروری کاهش دهد . بنابراین گسترش شبکه ارتباطی و دریافت توجه از اطرفیان تمایل به اختلاف و در گیری با دیگران را کاهش می دهد .
• بالا بردن تحمل و پذیرش دیگران :افزایش سطح تحمل و پذیرش دیگران می تواند تعارض نا معقول را کاهش دهد . سطح تحمل و پذیرش افراد تا حدودی به واسطه تربیت و حتی شاید عوامل ژنیتیک تعیین میشود،اما افراد می توانند صبورتر و پذیرا تر از آنچه در حال حاضر هستند ،باشند . آموزش ابزار وجود افزایش و گسترش حمایت عاطفی در زندگی دور ه های عملی کسب مهارت های ارتباطی و دریافت بخشی از دانش مر بوط به درمان عقلانی –عاطفی ،برخی از راه های افزایش تحمل و پذیرش خود به شمار می رود .

• کنترل مسائل : کنترل مسائل می تواند به اندازه «کنترل اسحله » برای رسیدن صلح جهانی اهمیت داشته باشد این رهنمود در کنترل تعارض های بین فردی به همان اندازه با ارزش است که در جلو گیری ملت ها مسائل می تواند مسائل زیر را در برگیرد :

  • به جای بر خورد سریع و بلافاصله با مسائل بنیادی بهتر است از روش های دراز مدت در رسیدگی به کشمکش ها استفاده شود .
  • بهتر است هر بار ، بابه یک موضوع برخورد شود .
  • به جای برخورد با مشکلات بزرگ و دارای بخش های متعدد بهتر است آنها را به واحد های کوچکتری تقسیم کرد.

• بهتر است کار را با مسائلی شروع کرد که به نظر می رسد به ساده ترین شکل و با رضایت همه افراد درگیر قابل حل می باشد .
• به مسائلی اصلی اختلاف پرداخته شود نه به مسائل حاشیه ای .
• معمولا بهتر است اختلاف نظر به شکلی مطرح شود که اعتقادات یک فرد را در بر ابر اعتقادات طرف مقابل ،بی ارزش نکند . در صورت امکان بحث با کلمات غیر عقیدتی مطرح شود . افراد باید در یانبد که چگونه می توانند «نیاز های خود » را همراه با «نیاز های فرد دیگر ارضاء کنند (همان منبع )

در نهایت ،ارزیابی  دقیق  تمام پیا مدهاو بهایی که برای تعارض و کشمکش پرداخت ،می تواند فرد را از در گیر شدن در کشمکش ها ی بیهوده ،منصرف سازد .

ب)  شیوه سازمان یافتن یک موسسه (یا یک رابطه ) با میزان تعارض هایی که در آن رخ می دهد ارتباط دارد . زمینۀ بروز تعارض در سازمان های دیوان سالاری متمرکز بیشتر از سازمان هایی است که در آن کنترل متمرکز کمتری وجود دارد (لیکرت و لیکرت ،1996). در این زمینه شخصیت مدیر و روش هایی که به کار می گیرد نیز ،دارای اهمیت است . مدیرانی که موضع دفاعی کمتری دارند و حمایت کننده هستند به افراد تشکیلات خود کمک می کنند تا از در گیر شدن در کشمکش های غیر ضروری بپرهیزد (نای 1973). وضعیت گروه نیز برمیزان تعارض هایی که بر آن به وجود می آیدمو ثر است . گر چه برخیاز انواع رقابت می تواند سالم باشد اما نتیجه پژوهش های انجام یافته حاکی از آن است که رقابت های مبتنی بربرد –باخت،؛منجر به تعارض می شود و امکان حل موثر کشمکش ها را کاهش می دهند (پریللتنسکی و همکاران ،2001). همچنین شیو ه هاو قوانین دارای طرح صحیح و بیان واضح ،که توسط افراد به درستی درک شده و مورد حمایت قرار گرفته است روند منظمی را خلق می کند که می تواند به تخفیف بحران و کاهش تعارض کمک کند (همان منبع).

جرأت ورزی یکی از جنبه های قابل اصلاح ارتباط بین فردی است (هارجی و همکاران ،ترجمه بیگی و فیروز بخت 1377)و سابقه  ای طول انی در رفتار درمانی دارد . سر آغاز آن به کار های سالتر (1949)وولپی (1958)باز می گردد (کریستوف و کلی 1985) . در دهه های اخیر توجه زیادی به این مبحث شده است و پژوهش های زیادی در این زمینه صورت گرفته و برنامه هایی تحت عنوان آموزش ابراز وجود طرح ریزی وجود طرح ریزی شده است که خود نشانگر اهمیت این  جنبه از تعامل اجتماعی است .نتایج پژوهشهای مختلفی مانند تحقیقات آلبرتی و امو نر 1986)فلپس و استین (1987) کانتر و کانتر( 1988) راکوس (1991) حامی از آثار مثبت جرأت ورزی بررفتار اجتماعی و کنترل رفتار های غیر عادی است (هارجی و همکاران (1994)؛ ترجمه بیگی و فیروز بخت 1377 ) ابزار وجود برای بیان همه نوع احساسات ،به ویژه اضطراب به کار برده می شود . تجارب حاکی است که چنین ابزاری به منبع اضطر ب  می انجامد . در حقیقت آموزش ابراز وجود و جرأت ورزی تکنیکی است که برای رفع اصطراب های حادث از روابط اجتماعی متقابل افراد به کار برده می شود ،به عنوان مثال اضطراب  ناشی از عدم توانایی فرد در ابراز عقایدش به دوستان و یا دیگران با جرأت آموزی به خوبی درمان می شود و بسیاری از تعارض های بین فردی افراد کاهش مییابد (شفیع آبادی و ناصری ،1375). آموزش جرأت ورزی یک شیوه مداخله ساخت یافته است جهت بهبود اثر بخشی سبک ارتباطی ،که خاص افراد بیمار نیست ،بلکه امروزهدر حد وسیع در دنیای تجارت ،حتی در حوز های فروش و مدیریت نیز مورد استفاده قرار می گیرد (فنستر هایم؛نقل از چینی 1373).در واقع جرأت ورزی به فرد احساس خود کار آمدی و کنترل درونی می بخشد و این احساسات نیز در روابط متقابل با دیگران اعتماد به نفس و عزت نفس را تقویت می کنند (ویلسون و کالویس ،1993).

2-3-3-1- تعریف جرأت ورزی

به عقیدهصاحب نظران جردت ورزی یا ابراز وجود شیو ه ا ی از ابراز نیاز ها ،خواسته ها و احساسات است که به معنای به رسمیت شناختن حقوق خود در عین احترام گذاشتن به حقوق دیگران است ،در واقع هدف ابراز وجود حمایت از حقوق شخص ،بدون تجاوز به حقوق دیگران است .

لانگ و جاکوبو سکی ( 1976) مهارت جرأت ورزی را چنین تعریف می کنند :«جرأت ورزی شامل گرفتن حق خود و ابراز افکار ،احساسات و اعتقادات خویش به نحوی مناسب ،مستقیم و صادقانه است به نحوی که حقوق دیگران را زیر پا نگذاریم » آلبرتی و امونز (1982) نیز جرأت ورزی را چنین تعریف کردهاند : « رفتاری که شخص را قادر می سازد به نفع خودش عمل کند ،بدون هر گونه اضطرابی روی پا های خود بایستد ،احساسات واقعی خود را صادقانه ابراز کند و بدون بی توجهی به حقوق دیگران حق خود را بگیرد » . در هر دو مورد  تعریف بر رعایت و احترام به حقوق دیگران تأکید می شود و اشاره شده است که افراد باید بتوانند بین گرفتن حق خود و پایمال کردن حقوق دیگران تفاوت دیگران تفاوت قائل شوند .

جرأتورزی متشکل از هفت دسته پاسخ است . سه دسته از آنها پاسخ های منفی هستند که عبار تند از :ابراز عقاید نا معقول یا متفاوت ،تقاضای تغییر از دیگران ورد در خواست های نا معقول  آنها . چهار پاسخ دیگر مثبت هستند : قبول کاستی های خود رد و بدل کردن تعارف ،شروع و ادامه تعاملات و ابراز احساست مثبت .اغلب افراد در جنبه های منفی یا تعارض آمیز مشکل دارند ،بنابراین بیشتر پژوهشهای و آموزش ها در این جنبه صورت گرفته است (هارجی و مورو ،1998).

سالتر (1949) افراد غیر جرأت ورز را دچار اضطراب اجتماعی وهراس اجتماعی می دانست و سعی داشت بر اساس اصطلاح های پاولفی ، ویژگی های افراد دچار بازداری اجتماعی را توضیح دهد ، او غیر جرأت ورزی را با بازدارندگی شخصیتی که ناشی از شرایطی شدن های منفی است مشخص می کرد و در درمان ،براساس نظریه شرطی سازی پاولفی سعی داشت که با تمرین رفتار های ابرازی و تقویت آنها ،جنبه بازدارندگی را کاهش داده و جرأت ورزی را افزایش دهد .

ولپی نیز ابتدا رفتار غیر جرأت ورزی را در میان بیماران مبتلا به اضطراب اجتماعی می دانست و سعی داشت بر اساس اصطلاح های پاولفی ،ویژگی های افراد دچار باز داری اجتماعی  را توضیح دهد. او غیر جرأت ورزی و در درمان، بر اساس نظریۀ شرطی سازی پاولفی سعی داشت که با تمرین رفتارهای ابزاری و تقویت آنها، جنبۀ بازدارندگی را کاهش داده و جرأت ورزی را افزایش دهد.

ولپی نیز ابتدا رفتار غیر جرأت ورزی را در میان بیماران مبتلا به اضطراب اجتماعی که توان انجام رفتار مخالفتی و گفتن کلمه «نه» و رد تقاضای غیرمنطقی را نداشتند، شناسایی کرد.او فرد غیر جرأت ورز را دچار ترس در رویارویی با دیگران می دانست.به نظر ولپی این افراد از انجام دادن رفتاری که درست و منطقی است، به دلیل نگرانی بیش از حد از پس آیندهای رفتارو برآورد خطر غیرواقعی، بازداشته می شوند.او به اضطراب به عنوان عامل اصلی بازدارندگی از جرأت ورزی تأکید داشت و در درمان بر آن بود تا بازدارندگی متقابل اضطراب و تنش، با روش آرامش عضلانی، اضطراب را کاهش داده و به موازات آن جرأت ورزی را افزایش دهد، به اعتقاد ولپی اگر بتوان با آموزش جرأت ورزی، آمادگی فرد را برای رویارویی افزایش داد، محرک ها و موقعیت های اضطراب انگیز، اضطراب انگیزی خود را از دست می دهند.(شریعت یار، 1383).

لازاروس(1971) نیز به اضطراب به عنوان علت اصلی عدم جرأت ورزی تأکید داشت.او جرأت ورزی را  دارای چهار مولفۀ زیر می دانست:

• رد تقاضای نامقعول دیگران
• جلب احساس مثبت دیگران و طرح درخواست های خود
• ابزار احساسات مثبت و منفی
• شروع، ادامه و خاتمه به گفتگوها

2-3-3–3 کارکردهای جرأت ورزی

مهارت جرأت ورزی به فراخور موقعیت چند هدف را برآورده می سازد و به افراد کمک می کند تا:

• جلوی پایمال شدن حقوق شان را بگیرند.
• تقاضاهای نامقعول دیگران را رد کنند.
• از دیگران درخواست های معقولی داشته باشند.
• با مخالفت های نامقعول دیگران، برخوردهای درست و موثری داشته باشند.
• حقوق دیگران را به رسمیت بشناسند.
• رفتار دیگران در برابر خودشان را تغییر دهند.
• از تعارضات پرخاشگرانۀ غیرضروری خودداری کنند.
• در هر موردی موضع خود را با اعتماد به نفس و آزادنه مطرح کنند.

استفاد] صحیح از این مهارت ، چند فایدۀ مهم دارد، اما میزان برآورده شدن هر یک از این کارکردها به نوع ابراز وجود در افراد بستگی دارد به علاوه عوامل شخصی و بافتی هم در اثربخشی اظهار وجود افراد اهمیت دارد.

ماهيت روابط خانوادگي در دوران نوجواني كيفيت خاصي پيدا مي كند. در دنياي معاصر، وقتي از نوجوان و خانواده وي صحبت مي شود تصوير بخصوصي در ذهن اكثر مردم تداعي مي شود. عده اي معتقدند كه بخش عمده اي از تعارض ميان والدين و نوجوان ناشي از مفهوم شكاف نسل[1] است. شكاف نسل يعني اختلاف عميق ميان ارزش ها و نگرش هاي دو نسل مختلف. بديهي است كه نوجوان و والدين ميانسال، ارزش هاي مشابهي ندارند، تفاوت ميان دو نظام ارزشي تا حدود زيادي به سن آنها مربوط مي شود. طبيعي است كه يك نوجوان بيشتر به آينده خود فكر مي كند، در حالي كه والدين ميانسال درگير حل و فصل مشكلات جاري و ملموستر زندگي هستند. نوجوانان آينده اي آرماني را تجسم مي كنند، در حالي كه والدين با مشكلات واقعي زندگي دست به گريبان هستند. شكاف نسل گاهي ممكن است ذهنيت هر دو نسل را تحت تاثير قرار دهد، مثلا به علت تحولات چشمگير فرهنگي، اجتماعي و صنعتي نوجوانان امروزي آزادي خواهترند و براي حقوق فردي و اجتماعي، از جمله نقش زن اقليت‌هاي نژادي ارزش بيشتري قائلند. قابل ذكر است كه از بسياري جهات نوجوان ها و والدين شان شبيه به هم مي انديشند. برخي از تحقيقات نشان داده است كه بسياري از نوجوانان در مورد رشته تحصيلي و انتخاب در حالي كه در مورد طرز پوشش، نوع سرگرمي هاي اجتماعي، زبان محاوره اي و انتخاب سبك موسيقي عمدتاً از همسالان تبعيت مي كنند. با وجودي كه گهگاه در مورد همين مسايل سليقه‌اي و به ظاهر پيش پا افتاده اختلاف ميان آنها بالا مي گيرد، ولي در مورد مسائل عمده تر زندگي ميان آنها شباهت فكري و ارزشي بيشتري وجود دارد (سليگمن، كارول. ک و همكاران. 1991. ص 450).

گاهي گفته مي شود كه اكثر نوجوانان مايل نيستند كه وقت خود را در كنار والدين سپري كنند و تمايل شديدي به معاشرت با همسالان خود دارند. به همين دليل آنها به تدريج از والدين خود فاصله مي گيرند و براي آنها ارزش و احترام لازم قائل نيستند. يافته هاي اخير نشان مي دهد كه اين نوع طرز تلقي تا حدودي غير منصفانه و حتي غير منطقي است، چرا كه برخلاف باور بعضي از مردم، بسياري از نوجوانان به والدين خود دلبستگي عميقي دارند. (همان منبع، ص 449).

برخي از روانشناسان معتقدند كه خودمختاري نوجوان دو جنبه دارد: خودمختاري هيجاني[2] و خودمختاري رفتاري[3]. براي رسيدن به خودختاري هيجاني، نوجوان بايد به تدريج به عواطف خود متكي و از ميزان نياز او به تاييد و حمايت والدين و بزرگسالان كاسته شود. خود مختاري رفتاري مستلزم اين است كه نوجوان امور زندگي خود را شخصاً به عهده و درباره مسائل جاري زندگي تصميم‌گيري كند. بديهي است كه وقتي نياز به خودمختاري در هم دو جنبه بيشتر شود، تعارض ميان نوجوان و والدين افزايش مي يابد. مثلا، استاين برگ در يك تحقيق نتيجه گرفت كه پسران نوجواني كه در روابط خانوادگي ابراز وجود بيشتري مي كنند، با والدين خود نيز بحث و جدل بيشتري دارند. (همان منبع. ص 450).

[1] - Generation Gap

[2] - Emotional Autonomy

[3] -Behavioral Autonomy

دوره نوجواني يكي از بحراني ترين دوران زندگي فرد است. يعني گذشتن از مرز كودكي و وارد شدن به مرحله جديدي است. ورود به نوجواني فرد را با مشكلات فراواني دست به گريبان مي سازد. بررسي اين مشكلات مستلزم بررسي همه جانبه نسلي است كه در حال دگرگوني عميق شخصيتي است و براي سازگاري از هيچ تلاش دريغ نمي كند. مي توان مشكلات نوجوانان را به 5 دسته زير تقسيم كرد: 1) اختلال در تصوير بدني 2) بحران خودشناسي 3) مشكل اجتماعي شدن 4) مسائل جنسي 5) بيماري هاي رواني (اشكوري. 1375. ص 3).

با انجام چند تحقيق در زمينه مشكلات نوجوانان ايراني، مسائل آنها به صورت زير طبقه بندي شده است:

• دشواري هاي مالي 2) دشواري هاي تحصيلي 3) دشواري هاي ناشي از تعارضات گذشته و حال 4) دشواري‌هاي ناشي از مناسبات خانوادگي 5) دشواري هاي ناشي از تمايلات جنسي 6) اعتياد نوجوانان 7) دشواري ايام فراغت 8) اضطراب ها و نگراني ها (پژوهش هايي درباره نسل جوان، انجمن اوليا و مربيان. شماره 5. ص 25)

با جمع بندي مشكلاتي كه در دوره نوجواني مطرح است مي توان مشكلات آنها را به صورت زير تقسيم و طبقه بندي كرد:

1) بحران بلوغ و مسائل ناشي از تحولات آن 2) بحران هويت و سردرگمي نوجوانان 3) مشكل مناسبات و روابط نوجوانان با والدين وهمسالان 4) تحول ارزش ها در نوجوانان 5) مشكلات تحصيلي 6) مشكلات مالي و شغلي 7) مشكلات اوقات فراغت 8) مشكلات جنسي 9) بزهكاري ها 10) اعتياد 11) مشكلات ناشي از معلوليت و نقايص بدني 12) مشكلات ناشي از بيماري هاي رواني. (احمدي. 1374. ص 5)

بزهكاري:

مسئله بزهكاري و انحراف نوجوانان از ديرباز در جوامع بشري مورد توجه انديشمندان بوده است. همزمان با گسترش انقلاب صنعتي و گسترش دامنه نيازمندي ها، محروميتهاي ناشي از عدم امكان برآورده شدن خواسته ها و نيازهاي زندگي موجب گسترش شديد و دامنه دار فساد، عصيان، بزهكاري، سرگرداني، دزدي و انحراف جنسي و غيره در نوجوانان شده است. انديشمندان و دانشمندان علوم اجتماعي، روان شناسي، روانپزشكي، آموزش و پرورش و جرم شناسي، در راستاي شناسايي علل و يافتن راه حلي جهت پيشگيري از انحرافات نوجوانان به پژوهش پرداخته اند. انديشمنداني كه آگاهي چنداني از شخصيت اجتماعي انسان نداشتند علل كمبودهاي افراد را به تفاوت هاي بدني و جغرافيايي نسبت مي دادند و بر اين باور بودند كه يا عناصر شخصيت هر كس در سرشت، ساختمان بدني و بخصوص در اعصاب يا غده هاي وي نهفته است و يا به تاييد عوامل طبيعي و جغرافيايي اعتقاد داشتند. اما اين انديشمندان به نقش رفتار گروهي و به خصوص يادگيري، در تسهيل حيات انساني توجه نداشتند. (احدي و محسني، 1322. ص 167).

در اكثر كشورهاي جهان كلمه بزهكار به فرد 13 الي 18 ساله اي اطلاق مي شود كه مرتكب عمل خلاف قانون شده باشد. از آنجا كه واژه بزهكاري يك اصلاح حقوقي و قانوني است تا يك مفهوم روانشاختي، عملي كه در يك زمان، مكان و فرهنگ خاص بزه تلقي مي شود، ممكن است مكان يا فرهنگ مجاز يا مشروع باشد. ارتكاب به برخي از اعمال نظير دزدي، قتل، مصرف مواد و تجاوز به عنف و حمله هاي تعرض آميز براي همه گروه‌هاي سني جرم يا جنايت محسوب مي شود؛ اما مبادرت به برخي اعمال نظير گريز از مدرسه، فرار از منزل و يا حتي مصرف سيگار در مورد بزرگسالان بلامانع است، در حالي كه همين اعمال در نوجوانان بزه محسوب مي شود. اين گونه رفتارها را مي توان بزه هاي ويژه يا موقعيتي[1] ناميد. طبق آمارهاي موجود در بسياري از كشورهاي جهان درصد بزهكاري با تغييرات سني افزايش يا كاهش نشان مي دهد. (احدي و جمهري، 1378. ص 183).

در سال هاي اخير درصد موارد بزهكاري دختران و پسران به يكديگر نزديك تر شده است، اگرچه هنوز پسران درصد عمده اي از بزهكاران را تشكيل مي دهند (همان منبع. ص 184).

همانطور كه در بالا گفتيم بزهكاري در نوجوانان رواج زيادي دارد. زماني كه نوجوان سعي در باز كردن گره هاي كودكي مي كند، اغلب احساس شكست و ناكامي را تجربه مي كند زيرا از نظر منطقي و اصولي قادر به انجام آن نخواهد بود، در نتيجه از نظر عاطفي و احساسي، احتمالاً نگرش هاي منفي نسبت به والدين در وي ايجاد مي شود و كلا احساس تنهايي و بيگانگي مي كند كه پيامد آن پناه بردن به رفتارهاي ناهنجار، فرار از منزل و يا پذيرفتن الگوهاي بزهكارانه است. به بيان ديگر نوجوان به تدريج نسبت به خانواده احساس بيگانگي مي كند و كمتر تحت تاثير آموزش و راهنمايي خانواده قرار مي گيرد. و براي خود در جستجوي يك خرده فرهنگ و پيوستن به آن بر مي آيد. (نوابي نژاد. 1365. ص 14).

به طور كلي اگر بخواهيم بزه، بزهكار و بزهكاري را تعريف كنيم، به نظر مي رسد تعاريف زير جامع تر و مورد قبول تر هستند. در جرم شناسي پديده هاي بزه و بزهكار و بزهكاري را به عنوان سه ركن اصلي در نظر مي گيرند بزه نخستين پديده اي است كه با تجمع افراد به دور يكديگر تظاهر مي كند زيرا گرد آمدن افراد، برخوردهاي گوناگوني را به وجود مي آورد كه غالباً به نفع افراد در جامعه نيست. به ناچار واكنش جامعه در برابر سرپيچي آنان از مقررات «مجازات» است. بنابراين هر عملي كه درجامعه قوانين را نقض كند و مجازات در پي داشته باشد، «بزه» ناميده مي شود. (ستوده. 1319. ص 70).

بررسي هاي جرم شناسي نشان مي دهد كه هر معلولي، علتي دارد و هيچ چيز به خودي خود به وجود نمي آيد. بنابراين هم جرمي هم داراي علل سازنده اي است كه بر روي فرد اثر مي گذارد و او را به سوي ناسازگاري و نابهنجاري سوق مي دهد. پيامد اين سوق دادنها، ارتكاب جرم و خطا است و خاطي را به يك تعبير «بزهكار» مي نامند. (همان منبع. ص 71).

بزهكاري، مجموعه اي ازجرايمي است كه در يك زمان و مكان معيني به وقوع مي پيونددد. به همين سبب، زماني كه اين پديده مورد بررسي قرار مي‌گيرد، در حقيقت كليه پديده هاي اقتصادي، فرهنگي، بهداشتي و سياسي و مذهبي، خانوادگي و … را در جامعه شامل مي شود. ژامبو مرلن[2] مي نويسد: بزهكاري پديده اي است كه بدون توجه به بزهكار مي توان آن را مورد بررسي قرارداد و تراكم جرم اهميت گونه هاي مختلف جرايم، تغييرات اجتماعي جرايم از نظر مكان، زمان، نژاد، مذهب و … دقيقاً تحقيق كرد. در ايران بزهكاري به كليه جرايمي گفته مي شود كه در صورت ارتكاب، به موجب قوانين قصاص، ديات، حدود و تعزيرات داراي مجازات هستند. در نظام جزايي گذشته ايران، بزهكاري شامل مجموع جنايات و خلافهاي ارتكابي بوده است. (همان منبع. ص 72).

[1]- Statas offense.

[2] - Merline