روش پژوهش حاضر، روش آزمایشی وازنوع طرح­های پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل می­باشد.

 

3-3 جامعه آماري و نمونه پژوهش

جامعه آماري پژوهش حاضر را دانش آموزان دختر دبیرستانی ارجاع داده شده به مراکز مشاوره آموزش و پرورش شهر شیراز تشکیل می­دادند. آزمودنی ها در دامنه سنی بین 13 تا 16 سال قرار داشنتد و همگی در مقطع دبرستان مشغول به تحصیل بودند. از بین آنان تعداد 20 نوجوان ناسازگار به طور تصادفی در گروه کنترل و 20 نوجوان ناسازگار در گروه آزمایش قرار داده شدند و به اعضای گروه آزمایش مهارت­ های ارتباطی آموزش داده­ ­شد.

 

3-4ملاحضات اخلاقی پژوهش

به آزمودنی ها اطمینان داده شده

1. کمال رازداری در تمام مراحل پژوهش لحاظ خواهد شد.
2. آزمودنی برای ترک آزمایش در هر مرحله آزاد است.
3. آزمودنی در زمان انجام پژوهش هیج گونه ضرری نخواهد دید.

 

3-5 ابزار و روش گردآوري اطلاعات

در اين پژوهش روش گردآوري اطلاعات در ادبيات تحقيق، پيشينه و نظريه ها از فيش، کپي يا زيراکس اطلاعات الکترونيک و در جمع آوري داده هاي ميداني از پرسشنامه استفاده شده است.

داده ­های مربوط به این پژوهش از طریق مراجعه به کتابخانه­ های دیجیتالی و غیر دیجیتالی و مطالعه متون منابع، پژوهش­ها و تحقیقات انجام شده و از طریق بررسی کتاب­های درسی در خصوص موضوع مورد نظر جمع آوری و تدوین شده است.

ابزار جمع آوری اطلاعات این پژوهش، پرسشنامه است. پرسشنامه ها شامل دو بخش می باشد : اطلاعات فردی و سوالات اصلی پرسشنامه.

 

 

3-6 ابزار پژوهش

پرسشنامه شخصیت سنج کالیفرنیا (CTP)

در پژوهش حاضر از پرسشنامه شخصیت سنج کالیفرنیا(CTP) فرم 16-9 ساله استفاده شده است. این آزمون توسط کلارک و همکاران در سال 1953 به منظور سنجش سازش­های مختلف زندگی که دارای دو قطب سازش فردی و سازش اجتماعی است تهیه شده است که دارای 180 سؤال دو گزینه­ای ( از نوع بلی یا خیر) است. هیچ یک از عوامل این آزمون حالت اختصاصی ندارد و هر یک از آنها در واقع طبقه­ای از فرایندهای خاص مانند احساس کردن و عمل کردن را اندازه می­گیرد. این آزمون دارای 12 خرده مقیاس است که نیمی از آنها برای سنجش سازگاری فردی و نیمی دیگر برای سنجش سازگاری اجتماعی هستند. در نتیجه اجرای آزمون به طور کلی 15 نمره به ترتیب زیر به دست می­آید:

الف- در زمینه سازش فردی 6 نمره به ترتیب زیر به دست می­آید:

آیتم های1 الی 15 اعتماد به نفس (A₁)، 16 الی 31 احساس ارزش خویش (B₁)، 31 الی 45 احساس آزادی فردی (C₁)، 46 الی 60 احساس تعلق داشتن (D₁)، 61 الی 75 تمایلات واپس زده (E₁) و 76 الی 90 نشانگان عصبی (F₁)  و یک نمره به عنوان سازگاری فردی که از مجموع این­ها به دست می­آید.

ب- در زمینه سازش اجتماعی 6 نمره به ترتیب زیر به دست می­آید:

آیتم های 91 الی 105 قالب­های اجتماعی (A2)، 106الی  120 مهارت­ های اجتماعی (B2)، 121الی 135 علایق ضد اجتماعی(C2)، 136الی 150روابط خانوادگی(D2)، 151الی165 روابط مدرسه­ای (E2)، 166 الی 180 روابط اجتماعی (F2)، و یک نمره به عنوان سازگاری اجتماعی که از مجموع این­ها به دست می­آید.

روایی و پایایی این پرسشنامه در تحقیقات مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است. مسعود نژاد (1371) ضریب پایایی این آزمون را برای سازگاری اجتماعی 78/0 گزارش کرده است (مسعود نژاد،1371؛ به نقل از افشار، 1380). عطاری و همکاران (1384) پایایی این پرسشنامه را 75/0 و همچنین، شفیعی سروستانی (1389به نقل از عطاری و همکاران)، پایایی 79/0 را اعلام کرده ­اند.

برنامه آموزشي مهارت­هاي ارتباطي يونيسف

مداخلات آزمایشی به منظور آموزش مهارت­ های ارتباطی به گروه آزمایش طی 10 جلسه بر اساس بسته آموزشی (2004) به اجرا در ­آمد. بدین ترتیب که در هر هفته دو جلسه 90 دقیقه­ای تشکیل شده است که ابتدا هریک از مهارت ­ها به روش پرسش و پاسخ آموزش داده شد سپس از چند گروه خواسته شد که برای مهارت آموزش داده شده سناریویی را تدارک دیده و به صورت ایفای نقش اجرا نمایند. سایر دانش آموزان نیز پس از تماشا، نمایش اجرا شده را مورد نقد و بررسی قرار دادند. در پایان نیز ضمن جمع بندی مطالب جلسه، برای جلسه بعد تکلیفی داده شد.

کاگلا و بروز (2002) در یک فراتحلیل 26 مطالعه انجام گرفته در خصوص آموزش مهارت­ های ارتباطی را در بین سال­های 1990 تا 2001 را  بررسی کرد و کارما (2008 به نقل از احمدی و همکاران،1392)  نیز 11 مطالعه انجام گرفته مابین سال­های 2002 تا 2008 را  به همان روش مورد بررسی قرار دادند. در این 37 مطالعه صورت گرفته درخصوص آموزش مهارت­ های ارتباطی رویکردهای یکسانی برای آموزش مهارت­ های ارتباطی اتخاذ شده بود. سه مولفه­ی اصلی این آموزش­ها شامل تدریس مستقیم (در 59 درصد مطالعات)، ارائه نمونه و سرمشق زنده یا ویدیوئی (در 46 درصد مطالعات) و فراهم آوردن  فرصت تمرین از طریق ایفای نقش (در 91درصد مطالعات) بود. شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می­دهد مولفه بسیار مهم آموزش مهارت­ های ارتباطی، یادگیری تجربی از طریق ایفای نقش می­باشد (لان، 2007). بر همین اساس در این پژوهش سعی می­ شود که ضمن آموزش مستقیم مهارت­ های ارتباطی از طریق پرسش و پاسخ، فرصتی برای ایفای نقش و مشاهده نمونه و سرمشق برای دانش آموزان فراهم آید تا این مهارت ­ها را بهتر یاد بگیرند.

شرح جلسات به شرح زیر می­باشد:

جلسه اول: معارفه اعضای گروه به یکدیگر و بیان اهداف و ضرورت یادگیری مهارت­ های ارتباطی و ایجاد انگیزه برای یادگیری مهارت ­ها و شرح روش کار جلسات بعدی و روش­های تدریس پرسش و پاسخ و ایفای نقش.

جلسه دوم:  آشنایی با انواع مدل­های ارتباطی، مزایا و معایب هرکدام

جلسه سوم:  تشریح پل­ها و موانع ارتباطی

جلسه چهارم: زبان غیر کلامی و تفسیر آن، خصوصیات فیزیکی و عوامل محیطی در ارتباط غیر کلامی

جلسه پنجم: انتخاب دقیق کلمات، انعکاس معانی و احساسات

جلسه ششم: انواع گوش کردن، موانع گوش کردن، تسلط بر مهارت­ های گوش کردن در حین رابطه

جلسه هفتم: انواع ابراز وجود، فواید و کارکردهای آن ، قاطعیت در رفتار  به همراه انعطاف پذیری

جلسه هشتم: مراحل شش گانه ابراز و جود وشیوه های بیان نظر خود

جلسه نهم:  پرورش قدرت «نه گفتن»

جلسه دهم: جمع بندی مطالب گفته شده و ایجاد انگیزه در اعضا برای استفاده از مهارت­ های آموخته شده در زندگی.

3-7 تجزیه و تحلیل داده ها

براي تجزيه و تحليل داده های پژوهش از نرم افزار spss نسخه 16 و آزمونهای t  مستقل وهمبسته و تحلیل کو واریانس وبرای دادهای توصیفی از میانگین، انحراف استاندارد و بیشترین و کمترین نمره ها استفاده شد

[1]. California Test of Personaliy

[2]. Klarck

[3]. Individual Adjustment

[4]. Social Adjustment

[5]. Cagela & Broz

[6]. Carma

[7]. Lance