پژوهشگران حوزه مدیریت سود، این پدیده را از دیدگاه های متفاوت و مناظر گوناگون مورد بررسی قرار داده اند. بعضی از پژوهشگران، محدوده هایی از مدیریت سود را مجاز و موجه تشخیص داده و آن را برای سرمایه گذاران و سایر افراد ذینفع، سودمند دانسته اند. به بیان دیگر، موافقین <a href="https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=181475″ title=”هموارسازی سود“>هموارسازی سود را سهولت در اهداف گزارشگری مالی می دانند . این گروه دلایل خود مبنی بر موافق بودن با اعمال هموارسازی و مدیریت سود را ایجاد سهولت در پیش بینی سود دوره‏های آتی و پیش بینی ارزش بازار و همچنین وجود معیاری برای ارزیابی کنترلهای داخلی، عنوان کرده اند. ایشان عقیده دارند درصورتیکه هموارسازی سود تحقق یابد، بااستفاده از عملکرد گذشته، برنامه ریزی، بودجه بندی و تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری ها، تسهیل می یابد.بااستفاده از تئوری قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، هنگامیکه سودهای گزارش شده هموار باشند، محاسبه ارزش فعلی <a href="https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=134867″ title=”جریانات نقدی“>جریانات نقدی آتی و همچنین تعیین ارزش متعارف دارایی ها، راحت‏تر خواهد بود. پژوهش انجام شده توسط میچلسون و دیگران[1](1995)، نشان می دهد که شرکتهایی که سود هموارتری دارند، بطور قابل توجهی متوسط بازده سالانه بالاتری نسبت به شرکتهایی که عمل هموارسازی سود را انجام نداده اند دارند. بارنی و دیگران[2] (1976) در پژوهش خود اظهار داشتند که مدیریت سود عبارت است از کاستن آگاهانه از نوسانات سود که به نظر می رسد برای بنگاه اقتصادی، عادی جلوه می کند. مدیران برای کاهش نوسانات سود گزارش شده و افزایش میزان پیش بینی صحیح <a href="https://www.sepidarsystem.com/blog/an-insight-to-cashflow/” title=”جریان وجوه نقد“>جریان وجوه نقد آتی توسط سرمایه گذاران، اقدام به آرایش سود می نمایند و انتظار می رود که این اقدام، تأثیر مثبتی بر ارزش سهام و عملکرد مدیریت داشته باشد.

به عقیده موافقان، سودهای با نوسان زیاد، کل برنامه ریزی و بودجه بندی را با مشکل مواجه می‏کند. به نظر بیدلمن[3](1973) مدیران بنگاه های اقتصادی به دو دلیل تلاش می کنند تا سودهای خالص مورد گزارش را مدیریت نمایند: 1) یک جریان ثابت سود می تواند سطح بالاتری از سود قابل تقسیم را به ارمغان آورد که این امر به نوبه خود، اثر مطلوبی بر ارزش سهام شرکت می‏گذارد زیرا میزان <a href="http://jfak.journals.ikiu.ac.ir/article_1516.html” title=”ریسک شرکت“>ریسک شرکت را کاهش می دهد. 2) مدیران بنگاه های اقتصادی تلاش می کنند تا ماهیت پرنوسان سودهای خالص مورد گزارش را خنثی کرده و بدین وسیله میزان همبستگی بازده مورد انتظار بنگاه اقتصادی را نسبت به بازده مجموع دارایی های موجود در بازار، کاهش دهد.ترومن و همکارانش[4] (1988) در تشریح فرایند هموارسازی سود برای شرکتها می‏گویند:هموارسازی، واریانس سودهای مشاهده شده را می کاهد و بدین ترتیب هزینه استقراض شرکت را کاهش می‏دهد و بر روابط میان شرکت و مشتریان، فروشندگان و کارکنان اثر مساعد دارد.

از سوی دیگر مخالفان پدیده هموارسازی و مدیریت سود، هموارسازی را نوعی تحریف در اهداف گزارشگری مالی می دانند. ایمهاف[5] (1981) معتقد است وقتی متغیرها برای کسب سودهای هموار دستکاری می شوند، به نظر می رسد که افشاء به اندازه کافی صورت نمی گیرد.بیدلمن(1973) اعتقاد دارد که هموارسازی سود، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی را با مشکل مواجه می سازد.

2-9. انواع مدیریت سود

انوان مدیریت سود را می توان در پنج گروه تقسیم بندی کرد:

2-9-1. مدیریت سود از طریق زمان بندی رویدادها

با فرض وقوع رویداد و شناخت و ثبت آن، مدیریت برای تعیین دوره هایی که تحت تأثیر مقادیر کمی این رویدادها قرار می گیرند، از اختیارات زیادی برخوردار است و می تواند آن ها را کنترل کند. مانند تخصیص هزینه ها به دوره های آتی، سرمایه ای تلقی کردن برخی هزینه ها و … . مدیریت این اختیار را دارد که چگونه و چه موقع رویدادها را شناسایی کند. زمان بندی خرید و فروش دارایی ها نیز می تواند بر سود حسابداری تأثیر بگذارد. مدیریت می تواند زمان و مقدار سرمایه گذاری در هزینه های تحقیق و توسعه، تبلیغات و نگهداری را انتخاب نماید. مدیریت همچنین قادر است در مورد زمان بندی فروش اموال، ماشین آلات و تجهیزات برای تسریع بخشیدن یا به تأخیر انداختن شناخت سود و زیان تصمیم گیری نماید (ناظمی اردکانی، 1389). اولین تحقیق  درباره مدیریت سود از طریق زمانبندی فروش دارایی ها توسط بارتو[6] (1993) صورت گرفت. نتایج مطالعات وی حامی از این است که مدیران با بهره گرفتن از زمان بندی فروش دارایی ها تغییرات موقتی سود را هموار ساخته و اقدام به مدیریت سود می نمایند.

[1]Michelson et al

[2]Barnea et al

[3]Beidleman

[4]Trueman et al

[5]Imhoff

[6]Bartov

انتخاب رویه های حسابداری بر زمان بندی شناخت درآمدها و هزینه ها در محاسبه سود تأثیر می‏گذارد. به عنوان مثال، رویه هایی که شناخت درآمدها را به جلو و تشخیص هزینه ها را به تأخیر می‏اندازند، سود گزارش شده را افزایش خواهند داد. حتی بعد از این که مدیریت شرکت رویه‏های حسابداری را انتخاب کرد، هنوز این اختیار وجود دارد که چگونه اصول مربوط را بکار گیرد. به طور مثال در مورد برآورد عمر خدمات، ارزش اسقاط، عمر دارایی های نامشهود، نرخ سوخت حساب های دریافتنی و …. مدیریت از اختیار برخورد دارد می باشد (ناظمی اردکانی، 1389).

2-9-3. مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی

حسابداری تعهدی، حق انتخاب قابل توجهی به مدیران در تعیین سود در دوره های زمانی متفاوت اعطاء نموده است. در واقع تحت این نوع از سیستم حسابداری، مدیران کنترل چشمگیری بر زمان تشخیص برخی از اقلام هزینه از جمله هزینه های تبلیغات و مخارج تحقیق و توسعه ای دارند. از سوی دیگر مدیران در سیستم حسابداری تعهدی، با گزینه های متفاوتی در مورد زمان تشخیص درآمدها نیز روبرو می باشند، از جمله تشخیص سریعتر درآمد از طریق انجام فروش های نسیه(مشایخی و همکاران، 1384).

2-9-4. مدیریت سود از طریق دستکاری فعالیت‏های واقعی (مدیریت واقعی سود)

شیپر (1989) در تحقیق خود عنوان کرد که مدیریت سود می تواند فعالیت های واقعی را نیز شامل گردد. این نوع مدیریت سود از طریق تغییر در فعالیت های عملیاتی با هدف گمراه کردن ذینفعان انجام می شود. دستکاری فعالیت های واقعی بر جریان های نقدی و درپاره ای از موارد بر اقلام تعهدی تأثیر می گذارند (ولی زاده لاریجانی، 1387).

رویچودهری[1](2006)اینگونه بیان می کندکه اگرچه اینگونه انحرافات درعملیات شرکت دررسیدن به اهداف گزارشگری مالی به مدیركمك می كند، لیکن ارزش شرکت را افزایش نمی دهد. روش های دستكاری فعالیت های واقعی مانندكاهش قیمت فروش محصولات به منظورافزایش فروش و یاكاهش مخارج اختیاری دربحرانهای اقتصادی، ازجمله روش های بهینه ای هستندكه به مدیران كمك می كند. ولی اگرمدیران به صورت گسترده وغیرعادی به استفاده از روش های مذكورعلاقه نشان دهند، درواقع آنها به مدیریت واقعی سود تمایل دارند و وجودسرمایه‏گذاران خبره وآگاه دستكاری فعالیتهای واقعی را محدود می كند. بنابراین اگرچه مدیران با انجام چنین فعالیتهایی می توانند به سودهای موردنظرشان دركوتاه مدت دست یابند لیكن آنهادربلندمدت نخواهندتوانست ارزش شركت را افزایش دهند.

2-9-5. مدیریت سود از طریق تغییر طبقه بندی

مدیریت می تواند با انتخاب اقلام میانی صورت سود وزیان، ترکیب مکانی قرار گرفتن آن ها را تحت کنترل قرار دهد. هنگامی که آمار و ارقام موجود در مورد سود و زیان، به غیر از سود خالص موضوع مدیریت و آرایش سود باشد، مدیران می توانند اقلام مربوط به اجزای سود را طبقه بندی نموده و بدین وسیله تغییرات مربوط به سود عملیاتی دوره مربوطه را کاهش دهند. برای نمونه، نشان دادن برخی از درآمدهای غیرعملیاتی در قالب درآمدهای عملیاتی و یا انتقال برخی از هزینه‏ های عملیاتی به هزینه های عمومی و اداری همگی می تواند منجر به افزایش سود عملیاتی واحد تجاری گردد(مک وی، 2006).

[1] Roychowdhury

واژه نیاز ابتدا در اوایل دهه 1930 در مباحث روان شناسی به کار گرفته شد و منظور از آن متغیر انگیزاننده بود که باعث رفتار خاصی در فرد می شد. به تعبیر دیگر نیاز عبارت بود از یک خواست که باعث رها شدن انرژی می گردید و نیرویی ایجاد می کرد که برای نیل به هدف خاصی، رفتار ویژه ای را موجب می شود (بابایی، 1386 ).

نیاز یک مفهوم عمومی است که در زمینه های مختلف کاربرد نسبتا وسیعی دارد و تعاریف متعددی از آن ارائه می شود. این تعاریف اگر چه یک نوع مفهوم یا احساس مشترکی را انتقال می دهند با این وجود از مناظر و ابعاد مختلف و بعضا متفاوتی بدان می نگرند. در یک تعریف عمومی، نیاز چیزی است که برای ارضا و تحقق یک هدف قابل دسترس، ضروری یا مفید است. از این منظر نیاز یک نقش واسطه ای پیدا می کند که رفع آن موجب تحقق هدف یا تسهیل در آن می شود ( عباس زادگان و ترک زاده، 1386 ).

نیاز از نظر لغوی به معنای کمبود، احتیاج و از نظر مفهومی به یک حالت میان آنچه هست و آنچه می بایست باشد اطلاق می گردد ( پروند، 1385 ). در زمینه آموزش و یادگیری، نیاز برحسب ویژگی ها، توانایی ها یا دانش و نگرش هایی تعریف می شود که لازم است یادگیرنده یا گروهی از یادگیرندگان، از آن برخوردار باشند ولی در حال حاضر فاقد آن هستند ( میرزابیگی، 1389 ).

به طور کلی مفاهیم ارائه شده از نیاز را می توان در یکی از طبقات زیر قرار داد:

نیاز به عنوان فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب: در این دیدگاه نیاز عبارت است از فاصله میان نتایج جاری و نتایج مورد نظر، بر اساس این نظریه نیاز در قلمرویی وجود دارد که در آن بین موقعیت واقعی با موقعیت مطلوب فاصله و شکاف موجود است این تعریف از نیاز امروزه طرفدار بیشتری دارد هر چند برخی منتقدین تشخیص موقعیت مطلوب را مشکل می دانند و آن را امری ارزشی می دانند که از فردی به فرد دیگر متفاوت است در نتیجه موقعیت مطلوب را امری نسبی می دانند ( کافمن، 1991 ).

نیاز به عنوان یک خواست یا ترجیح: در دیدگاه دوم نیاز عبارت است از خواست یا ترجیح، این برداشت از نیاز عموما دارای کاربرد گسترده ای در حوزه نیاز سنجی است. آن چه هسته اصلی در این نظریه را تشکیل می دهد آن است که نظریات و عقاید افراد و گروه ها در خصوص نیازها کانون اصلی نیاز سنجی است نه فاصله یا شکاف بین وضع مطلوب و وضع حاضر ( سوارز، 1996).

نیاز به عنوان یک عیب یا نقصان: سومین برداشت از نیازها، از نظر اسکریونبه عنوان یک نقصان، عیب و یا نوعی کمبود است. هنگامی که نوعی توانایی، مهارت و یا نگرش وجود نداشته باشد، و این غیبت منجر به ایجاد ضرر یا خسران در عملکرد فردی و یا سازمانی گردد، نشانگر وجود نیاز می باشد. بنابراین نیاز هنگامی مطرح می شود که در یک مورد خاص، سطح حداقل رضایت به دست نمی آید و یا نمی تواند بدست آید ( فتحی واجارگاه، 1388 ).

بنابراین می توان گفت آن چه که بین وضع موجود و وضع مطلوب قرار دارد، آن چه که ترجیحات، علائق و انتظارات افراد را شکل می دهد و سرانجام آن چه که بر عملکردهای مطلوب اثر منفی دارد، همگی نشانگر نیاز هستند.

2-2-1-1- اهمیت نیازها در زندگی انسان

همه روانشناسان به نیازها به منزله ی انگیزه های مهم رفتار توجه کرده اند. موجودیت زندگی و بقای انسان مشروط به وجود نیازهاست؛ زیرا زندگی حرکت و پویایی و یک جریان خودابقا کننده است. آن چه انسان را به تلاش و تکاپو وامی دارد و برای رفتار انرژی تولید می کند، همین نیازهاست.

نیازها همیشه به طبقه ای از اشیای هدف یا رویدادها مربوط می شود، بنابراین وقتی فرد به آب نیاز دارد، فقط نیازمند نیست، بلکه به چیزی نیازمند است. نیازها با مشخص کردن این که آیا به شی هدف نزدیک شد یا از آن دوری جست، نقش بسیار مهم در هدایت رفتار ما ایفا نموده و در نتیجه از خطرات و آسیب های احتمالی ما را مصون می دارد. « شدت رفتار » نیز با میزان قدرت نیاز مربوط به آن، تعیین می شود. این که انسان چه رفتاری را ابتدا باید انجام دهد و چه کاری را به بعد موکول کند، به ماهیت و نوع نیاز بستگی دارد. شدیدترین نیاز، فوری ترین توجه را دریافت خواهد کرد ( شجاعی، 1386 ).

وجود نیاز چنان در زندگی انسان مهم و حیاتی است که فقدان آن باعث رکود و مرگ تدریجی او خواهد شد. خداوند انسان را نیازمند آفریده تا همیشه به تلاش و تکاپو در پی جبران کاستی ها و ارضای نیازهای خود بوده و مسیر تکامل را بپیماید. بنابراین نیازها یگانه عامل انگیزش رفتار محسوب می شوند، اما برخی این تبیین را کافی ندانسته و معتقدند که: « خود نیاز به تنهایی نمی تواند عامل فعالیت انسان باشد؛ زیرا نیاز نوعی نداشتن و کمبود است. آن چه می تواند عامل فعالیت انسان بوده و نیروی انگیزشی داشته باشد احساس نیاز است. وقتی انسان چیزی را در خود احساس نیاز کرد و دانست که داشتن آن در بقای او نقش دارد یا نوعی ارزش محسوب می شود، در جهت نیل به آن تلاش می کند» ( مصباح یزدی، 1385 ).

[1] - Kaufman

[2] - suarez

[3]- scriven

نیازهای یادگیرندگان را می توان از دو جنبه اساسی مورد بررسی قرار داد:

الف: نیازهای اساسی که خود شامل نیازهای جسمی ( فیزیولوژیک) و نیازهای روانی

ب: نیازهای مربوط به رشد شخصیت

الف – نیازهای اساسی:

این نیازها در طول زندگی انسان حائز اهمیت است. ولی غالبا در دوران کودکی و نوجوانی از نقش و اهمیت بیشتری برخوردار است.

یکی از صاحب نظران برجسته ای که نیازهای اساسی را مورد مطالعه قرار داد مازلو است. وی انواع نیازها را برحسب سلسله مراتب ارائه داده که به شرح زير انجام داده است: نیازهای وجودی؛ مانند نیازهای فیزیولوژیک، نیازهای مربوط به ایمنی، نیازهای مربوط به عشق و محبت، نیازهای مربوط به عزت نفس، نیازهای مربوط به خود شکو فایی. ارضاي مناسب نيازهاي اساسي مي تواند در سلامت رواني، رشد شخصيت، موفقيت در زندگي، از جمله در پيشرفت تحصيلي كودكان و نوجوانان تأثيري به سزا داشته باشد. همان گونه كه بي توجهي و عدم ارضاي مناسب نيازهاي اساسي مي تواند اختلالات جسمي و رواني متعددي را موجب شود و فرد را از موفقيت لازم باز دارد. نيازهاي مادي از قبيل، نياز به آب، غذا و پوشاك مناسب و ديگر شرايط فيزيكي مساعد مواردي از نيازهاي بدني محسوب مي شوند. نيازهايي از قبيل؛ امنيت، محبت، احساس ارزشمندي ( عزت نفس )، تعلق به گروه، پيشرفت و موفقيت همچنين مجموعه اي از نيازهاي فطري و معنوي مواردي از نيازهاي رواني به شمارمي روند ( ميرزابيگي، 1387 ).

نیازهای شناختی

این گروه از نیازها نیز ریشه در ذات انسان دارند و رفتار انسان را به سوی کارها و فعالیت هایی می کشانند. کنجکاوی، نیاز به دانستن، نیاز به فهمیدن و یافتن معنی زندگی، در سلسه مراتب نیازهای شناختی انسان قرار دارند.

فرانیازها ( ارزش های وجودی )

پس از برآورده شدن نیازهای وجودی و رسیدن افراد به مرحله خودشکوفایی، گروه دیگری از نیازها ( تنها برای این افراد ) ظهور می کند که به خودی خود هدف اند؛ نه وسیله ای برای رسیدن به هدفی دیگر. که ارضا نشدن آن ها زیان آور است مانند ناتوانی در ارضا هر نیاز سطح پایین تر که زیان آور است. از جمله نیاز به حقیقت، نیکی، کمال، عدالت، زیبایی، خوبی ( ابوترابی، 1386 ).

اگر در تنظيم محتواي كتاب ها به سلسله مراتب اين نيازها توجه نشود، نه تنها نمي توان انتظار پيشرفت سالم شاگرد را داشت، بلكه بايد منتظر بروز مشكلات جسمي، عاطفي و علمي نيز بود ( شعباني،  1387 ).

نظریه آلدرفر به طور وسیع شبیه نیازهای پیشنهادی مازلو است او نیازها را در سه دسته تقسیم بندی کرده است:

• • نیازهای زیستی: قابل مقایسه با نیازهای فیزیولوژیک و ایمنی مازلو هستند. نیازهای هستند که موجود زنده برای ادامه زندگی و تداوم هستی خود، در ارضای آن می کوشد. عوامل محیطی از قبیل غذا، آب، حقوق و دستمزد شرایط کار این نیازها را برآورده می سازد.
  • نیازهای وابستگی: قابل مقایسه با نیازهای اجتماعی، احترام و عزت نفس مازلوست. این مجموعه به روابط فرد با محیط اجتماعی مربوط می شود و نیازهای اجتماعی و ایجاد روابط معنادار با اعضای خانواده، همکاران، فرادستان و دوستان شامل می گردد.

• نیازهای رشد: قابل مقایسه با نیازهای خودشکوفایی مازلوست. نیازها مربوط به آرزوی درونی فرد برای رشد، توسعه و تکمیل پتانسیل فردی می شود، نشان دهنده ی تمایل فرد به استمرار رشد و توسعه شخصی است ( خدیوی، 1386 ).

تایلر در این رابطه می گوید که کلیه ی کودکان یک سلسله نیازهای مشابهی دارند که مدرسه، مانند هر موسسه اجتماعی دیگر، مسئوولیت دارد کودکان را یاری کند تا بتوانند نه تنها راه و روش های مناسبی انتخاب کنند که باعث ارضای نیازها گردد، بلکه الگوهای رفتاریی در آن به وجود آورد که از نظر شخصی و اجتماعی حائز اهمیت بسیاری است ( تقی پور ظهیر، 1387 ).

[1] - Physiological

[2] - Psychological Needs

[3]-  Maslow

[4] - Alderfer

[5]-  Tyler

محتواهایی که انتخاب می شوند، باید دارای این ویژگی ها باشند:

• • در نظر داشتن پیشرفت های علمی – فنی و بین المللی: محتوایی که انتخاب می شود باید بتواند تحولات علمی، فنی و اجتماعی را در نظر گیرد. بنابراین، محتوای کتاب های درسی نیز باید فراگیران را با بینش ها و مهارت های لازم برای زندگی در دنیای متحول امروزی آماده سازد.

• تناسب با نیازهای حال و آینده جامعه: از آن جا که یکی از وظایف آموزش و پرورش، آماده ساختن فراگیران برای زندگی شخصی و اجتماعی با توجه به وضع حال و آینده است، بنابراین، محتوا باید به گونه ای انتخاب شود که علاوه بر مفید بودن برای زندگی حال، برای آینده نیز موثر باشد ( میرلوحی، 1386 ).
• تناسب با نیازهای بازار کار: شاید بتوان یکی از معیارهای اساسی انتخاب محتوا را، تناسب با نیازهای بازار کار دانست. از آن جا که این نیازها تحت تاثیر عوامل مختلف در حال تغییرند، بنابراین، محتوایی که انتخاب می شود باید در راستای تخصص ها و مهارت هایی باشد که جامعه و به خصوص بازارکار به آن نیاز دارد.
• تطابق با ویژگی های فرهنگی جامعه: انتقال میراث فرهنگی به نسل های بعد در هر جامعه یکی از مهم ترین وظایف هر برنامه ی درسی و به تبع آن محتوای برنامه ی درسی است.

برنامه ریزان و مولفان کتاب های درسی باید در انتخاب محتوا، تناسب محتوا را با فرهنگ و تمدن، آداب و رسوم، که زیر بنای فرهنگ هر کشور است در نظر گیرند. از ویژگی های هر فرهنگ تغییر و تحول است. برنامه درسی و محتوای آن باید فرض های لازم را برای نقد و ارزشیابی و تحلیل مطالب پیش بینی کند و آن را در برنامه درسی و محتوای آن بگنجاند.

• در نظر داشتن ویژگی های جنسیتی و اقلیت های موجود در جامعه: محتوا باید به گونه ای انتخاب شود که ضمن به رسمیت شناختن اقلیت های جامعه، ویژگی و آداب و رسوم آن ها را به گروه های اکثریت معرفی کند. همچنین در ارائه مثال ها و نمونه ها، تعادل را برقرار نماید. این مسئله پذیرفته شده است که کتاب های درسی نقش مهمی در انتقال فرهنگ جامعه به فراگیران دارد؛ بنابراین، نقش های جنسیتی جنبه ی بسیار مهمی از فرهنگ هستند ( پندی، 2006 ).

2-2-5-6- تناسب محتوا با نیاز فراگیر

محتوای انتخاب شده، علاوه بر این که نیازهای اجتماع را در نظر می گیرد، باید به علایق و رغبت های فراگیران توجه کند؛ برای این منظور رعایت اصولی ضروری است.

• فراهم کردن زمینه یادگیری مادام العمر: یکی از اهداف مهم تحصیل در دانشگاه علاوه بر دانشمندی، عشق به تحقیق، یعنی حقایق تازه یا به تغییری تولید دانش است. این امر مستلزم تکاپوی نظری و علمی و جستجوی دائم، مشاهده و تجربه در عالم واقع و رجوع به منابع علمی گوناگون است. در این میان، کتاب یکی از مهم ترین آن هاست، به طوری که دانشجو روش یادگیری مادام العر را فرا می گیرد ( کاردان، 1382 ).
• فراهم نمودن فرصت یادگیری چندگانه: بهتر است کتاب های درسی بر انواع فعالیت های یادگیری، اعم از فعالیت های کلاس و خارج از آن ( یادگیری انفرادی ) تاکید داشته باشد. فعالیت های یادگیری که حواس گوناگون را به کار می گیرد، انگیزه و توانایی دانش آموزان و دانشجویان را افزایش می دهد ( آقایی فیشانی، 1386 ).
• تناسب با میزان علاقه و رغبت فراگیران: یکی از مهم ترین عواملی که باید در کلیه ی فرایندهای آموزش، به خصوص در تدوین محتوای کتاب های درسی مورد نظر باشد، علایق فراگیران است. زیرا اگر دانشجو تمایلی به مطالعه نداشته باشد، هیچ کس نمی تواند او را به یادگیری وادارد ( ستار، 1385 ). خواندن و فهم مطالب به عوامل مختلفی، از جمله توانایی های زبانی و نگرش فراگیر به متن و تشابهات فرهنگی با محتوا بستگی دارد. همچنین اگر خواننده احساس کند که متن مورد علاقه ی او و برای آینده او مفید و معنادار است، یادگیری آن برایش تسهیل می شود ( جرانسون، 2006 ).
• تناسب محتوا با زندگی واقعی فراگیر: فراگیر علاقه دارد مطالبی که یاد می گیرد آن ها را در زندگی به کار بندد. اگر متوجه شود که مطالب درسی تاثیرات شایسته و مفیدی در زندگی دارد، برای یادگیری مشتاق تر می شود. بنابراین نویسندگان کتاب درسی باید به زندگی واقعی فراگیر توجه کنند، به گونه ای که نیازهای او را مبنای انتخاب محتوا قرار دهند ( گمبل و گمبل، 1983 ).

[1] -Pandey

[2]- Goranson

[3] - Gamble&Gamble